10- İÇİNDE BAŞKASININ HAKKI BULUNAN BİRŞEYİN TAKSİMİ

Bıir ev veya bir yer, ortaklar arasında taksim edildikten sonra, o yerin bir kısmına, bir hak sahibi çıkarsa; bu mes'elede, üç durum söz konusu olur;

Birincisi: Tamamından, bölünmesi imkanı olmayan bir yere hak sa-, hrbi çıkabilir,

Şöyleki: bir evin üçte ikisine veya üçte birine sahib olmak veya bu­na benzer bir durum gibi... Bu durumda, taksim fâsiddir.

İkincisi: Belirli bir şey'in, bir parçasına hak sahibi çıkabilir. Hak-lun, vârislerin hisselerinden birisine isabet etmesi gibi...

Bu durumda, taksim -istihkak sahibinin haricinde olanlara göre-sahih olur. Ancak, istihkak sahibi muhayyerdir. Çünkü, hissesi kusurftu çıkmıştır. Dilerse, taksimi bozup, eski halini alır ve yeniden bölüşür­ler, isterse, Öylece kalır ve hissesinin kıymetini diğerlerinden alır.

Üçüncüsü; Vârislerden birine isabet eden hisseden, hak sahibinin hak- bölünlmesi hâlidir.

Bu durumdajmâm Efcû Hanîfe (R.A.)'ye göre, taksim bozulmaz. Yu­karıdaki beyan gibi, istihkak sahibi hakkını alır ve bu yerin sahibi, or-ak lanna başvurur. İmâm Ebn Yusuf (R.A.)'a göre ise, bu taksim bozu-ur. Yeniden başlar.

İmâm Muhammed (R.A.)'in kavli ise Ebû Hafs'ın rivayet ettiğine göre, Qân ı Ebû Haoife (R.A.)(nin kavli gibidir.

Ebû Süleyman ise: "İmâm Muhammed (R.A.)'nm kavli, İmâm Ebû Yûsuf {-A .)'un kavli gibidir. Demiştir.

Hâkim eş-Şehîd Muhtasar isimli kitabında: "Esah olan görüş, öneki­dir." buyurmuştur.

Kudûri, İbnü Semâa ve İbnü Rüstem : Essah olan İmam Mohammed (R.A.) ile İmâm Ebû Hanîfe (R.A.ymn müşterek kavilleridir." buyurmuşlardır. Muhıyt ve Zehıyre'de de böyledir.

Onlardan -birisi, hissesine düşenin yarısını sattıktan sonra, geri­de kalan yarısına, bir hak sahibi çıkarsa; dörtte biri için ortağına müra­caat eder.

İmâm Ebu Hanife (R.A.) ve İmam Muhammed (R.A.)'e göre, bu durumda muhayyerliği kajmamıştir.

Satmadan önce olsaydı, muhayyer olurdu. Çünkü satmadan evvel, istihkakdan önce reddedebilirdi. Sattıktan sonra, redden aciz kalır ve böylece de muhayyerlik hakkı sakıt olur.

Fakat, İmâm Ebû Yûsaf (R.A.): "Bu taksim, fâsiddir." buyurmuş­tur. Zahîrriyye'de de böyledir.

Kitâbu'l-ŞürûTta şöyle denilmiştir:

Bu mes'ele de önceki gibi üç durumdadır; fakat o yerin tamamındaki muşa olan yer zikredilmemiş bir kişinin hissesinde hakkı varsa, o söylenmiştir ki bu, taksim batıldır.

Aralarında yapılan taksimde, hissesine düşenin hissesi elinde ise, onu satmamışsa o yerin ortağı ile taksim ederler.

Eğer satmışsa, bu satış geçerlidir. Diğeri, onun kıymetinin yansını alır.

Birinin hissesinin cüz'ünde hakkı olan da zikredilmiş ve cevap ola­rak: "Taksim tamamında bâtıl olur." denilmiştir. Bu, bizim metinde yazdığımızın hilafınadır. İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'nın kavline göre, tak­sim bozulmaz; hak sahibi serbest bırakılır; İsterse, taksimi o bozar ve elde kalan yeri, diğer yerlere katar.

Eğer diğeri yerini satmamışsa, sonra aralarında taksim ederler.

Şâytt diğeri sstmişsa, üzerinde hak bulunan elinde kalanı da ona ilâve eder ve kıymetini alalarında yarı yarıya bölüşürler. Zehiyre'de de böyledir.

İbrahim'in Müntekâa'nda, İmâm Muhammed (R.A.)'in şöyle buyur­duğu rivayet olunmuştur:

Üç kardeş, üç eve vâris olurlar ve her biri, birini aldıktan sonra, birinin evinin yansına, bir hak sahibi çıkarsa; bu mes'ele hakkında İmim Ebû Hanîfe (R.A.) ve İmâm Ebû Yûsnf (R.A.): "Bu durumda, hissesine, -hak sahibi çıkan kardeş muhayyerdir: Dilerse, taksimin tamamını bo^ zar; dilerse, yansım elinde tutar ve elinde kalanın kıymeti kadar, diğer ikisine müracaat eder." buyurmuşlardır.

Eğer o yer, tek olsa da, üçe taksim etmiş bulunsalar ve bu durum­da birinin hissesine, bir hak sahibi çıksaydı, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.A.), önceki kavlin aynısını söylediler.

İmâm Ebû Yûsuf (R.A.) ise: "Bu durumda, hissesine hak sahibi çık­mış bulunan ortak için muhayyerlik hakkı yoktur. Ve bu taksim fâsid-dir." buyurmuştur.

Bu taksim, ister hâkimin hükmüyle yapılsın; ister hükümsüz yapıl­sın farketmez,

Bir evi, iki kişi taksim ederler ve birisi, üçte birini; diğeri de Üçte ikisini alır; fakat, bu hisselerin kıymetleri eşit olur ve sonra da bir hak sahibi çıkıp, üçte ikiyi veya üçte birini alırsa; şayet bu şahıs üçte iki his­se alanın hissesine sahibse, bu durumda taksim feshedilir.

Bu şahıs, onlardan herhangi birinin, belirli bir yerine hak sahibi ise, taksim caizdir. Hangisinin, ne kadar yerinde hakkı varsa, o zat, di­ğerine, o yerin değerinin yansı kadarı için müracaat eder.

Üçte birini alan şahıs, hissesinin yansım sattıktan sonra, kalan yarısına bir hak sahibi çıkarsa; satışı caiz olur ve diğerinin elinde bulu­nanın dörtte birine müracaat eder.

Bu, İmim Ebû Hanffe (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.'A.)'e göre böyledir.

İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre ise, taksim bozulur. Ve satan sattığı yerin yansını diğerine öder. Çünkü, taksim bozulunca, hisse de fâsid olur. Ve fâsid satıştaki alım gibi olur...Satış caiz olunca, reddinden âciz olduğu için, o yerin kıymetinin yansını reddeder. Serahtf'nih Muhıyti'nde de böyledir.

Keza, yüz dönümlük bir yere iki kişi ortak bulunduklarında; bu savayı mnaıyyt aralarında; birisi, diğeri bin dirhem olan, on dönümünü; değeri de, :ğeri bin dirhem olan doksan dönümünü almak üzere taksim ettikten nra; her ikisi de hisselerini kıymetinden aşağıya veya yukarıya satar-; daha sonra da o, on dönüm yere bir hak sahibi çıkarsa; bu durum-müşteri, diğer kalanı da satıcısına geri verir. Bu, İmâra Ebû Hanife (R.A.)'nin kıyâsıdır. O takdirde, doksan dö- -hissesi olan şahıs, hissesi on dönüm olana, beşyüz dirhem için mü-ıt eder. Mebsût'ta da böyledir.
îki kişinin, yüz koyunu bulunur ve bu ortaklardan birisi, beşyüz lirhem değerinde kırk koyun; diğeri de beşyüz dirhem değerinde, alt-iıis koyun almış olur ve kırk koyun alanın koyununun birine, bir adam ip çıkar; bu koyunun kıymeti de on dirhem olursa; bi'1-ittifak o adam, iğer ortağına beş dirhem için müracaat eder. Bu durumda taksim câiz-ir ve kendisinde hak bulununan şahıs muhayyer değildir. Muhıyl'te de öyledir.
En doğrusunu, ancak Allahu Teâlâ bilir. [14]


Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..