Büyük Anne (= Ceddi Sahıha = Nine)


7-) Ashâb-i ferâizin yedincisi de cedde-i şahihadır.
Burada cedde-i sahaha (= nine = büyük anne) demek, baba tarafından veya ana tarafından olup, ölene nisbeti sırasında, araya tarafından olup, ölene nismeti sırasında, araya cedd-i fâsid ( = gayr-i sahih dede5 girmeyen büyük anne demektir. Annenin annesi, anne­nin annesinin annesi veya babanın annesi ve babanın babasının an­nesi gibi...

Murise (ölene) nisbetinde, araya annenin babasının annesi veya babanın anasının babasının annesi ifadesinde olduğu gibi fâsid ced gören büyük annelere cedde-i faside denir, el-ihtiyac da da böyledir.

Fâsid ceddeler, ashâb-ı ferâizden değil, zevi'l-erhâmdandırlar.

Salih ceddelerin (= büyük annelerin) vâris olmalarında, şu iki hâl tasavvur edilebilir.

a) Birinci hâl Südüs

Bir cedde-i sahiha (= büyük anne), bir südüs (= altıda bir) his­seye mâlik olacağı gibi, birbiri ile aynı hizada bulunan birden çok sahih ceddeler de yine bir südüs (=    -ğ-     hisseye ortaklaşa hak sahibi olurlar. Misaller:
1                                 5

südüs                             baki
M----------.---------"        ______________________________eşele : 6
ümmü'1-eb                   am lehümâ

( = babanın annesi)   (= ana-baba bir amca)
1                                 5

südüs                            baki
M-----------__—._____________________________________eşele : 6

ümmü'I-üm                   ah lehümâ

(= anenin annesi) (= ana-baba bir erkek kardeş)
1                                   5 südüs                              baki W__________________:____________________eşele : (6x2 = ) 12
ümmü'1-eb      ümmü'1-üm          ah li eb

(= babanın     (= annenin         (ana bir erkek

annesi)            annesi)                    kardeş)
1                        1                         10

b) İkinci hâl: Sukut:

Ceddelerin tamamı (yani gerek ebeviyyat denilen baba tarafından olan büyük anneler, gerekse ümmiyyat denilen anne tarafından olan büyük anneler) anne ile sakıt olurlar. Çünkü, anne büyük annelere misbetle karabet (= yakınlık) kuvvetine sahiptirler.

Ebeviyyat (demlen, baba tarafından olan büyük anneler) eb (= baba) ile ve ced (= dede) ile sakıt olmazlar. Çünkü, bunların karabetleri (= yakınlıkları) ced ( = dede) vasıtası ile değildir.

Nitekim ümmiyat (denilen anne tarafından olan büyük anne­ler) de, baba ve dede ile sakıt olamazlar.

Büyük annelerin dereceleri aynı hizada olmazsa, yakın olan bü­yük anne, —hangi taraftan olursa olsun— uzak olan büyük anneyi, —kendisi de bir sebeple sâkit olmuş bulunsa bile— iskat eder.

Misaller:
1 sülüs

sakıt
2 baki
eşele:  3
üm          ümmü'1-üm     ümmü'1-eb         ahlehüma

(= anne)     (— annenin    (= babanın    ( = ana-baba bir annesi)           annesi)         erkek kardeş )

sakıt f   ■ 1 südüs 1 sülüs baki eşele:  6
Babanın annesi baba 1 annenin annesi 1 oğul 4
2 südüs 7 baki 3 rubu' eşele:    12


babanın annesi   babanın babası

karı

sakıt

sakıt

terekenin hepsi bunun

tf.

eşele:

Babanın annesi     annenin

annenin annesi

baba

Bu son mes'elede, babanın annesi, baba ile sakıt olduğu hâlde, yakınlığından dolayı annenin annenin annesini iskat etmiştir. Çün­kü, baba bulunmasaydı, babanın annesi vâris olacaktı ve yine anne­nin annenin annesini iskat edecekti.

Büyük annelerin bazısı, ölen şahsın iki Üç cihetten büyük an­nesi, bir kısmı da yalnız bir cihetten büyük annesi olabilir.
Böyle bir durumda, bu büyük annelerin dereceleri müsâvî olur­sa, İmam Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre, bir südüs (= 1/6) hisseye eşit ola­rak —ortaklaşa— hak sahibi olurlar. Bu durumda bedenlere itibar olunur; cihetlere itibar edilmez. Çünkü cihetlerin çoğalması, bunla­rın isimlerinin teaddüdünü gerektirmez. Bundan dolayı, bu büyük anneler bir cihet hükmünde bulunmuş olur.

İmam Ebû Yûsuf (R.A.), bu kavli, İmam A'jam (R.A.)'dan rivayet etmiştir.

Müftâbita olan da budur, mözmerât'ta da böyledir. Misâl: (İmâm Ebû Yûsaf (R.A.)'a göre:) 1

südüs
5 baki

n.
eşele: (6 x 2 = ) 12

 anne

annesi

Annesi
(İki cihetten yakım) 1

@baba               ah lehüma

    (= anne-baba bir erkek kardeş)

Babası   ©Amcası

Annesi
(Bir cihetten yakını) 1

Fakat, İmâm Muhammed (R.A.) ve İmâm Züfer'e göre, bu du­rumda cihetlere itibar edilir ve mirasa sebeblerin teadüdüne göre hak sahibi olunur.

Bundan dolayı, bir südüs hisse, bu büyük annelere, haiz olduk­ları cihetlere göre taksim edilir.
Meselâ: Bir cihetten büyük anne olan, bir kat; iki cihetten bü­yük anne olan da iki kat hisseye hak sahibi olacağı için, bir südüs ( = 1/6) hissenin üçte biri, bir cihetten yakınlık sahibi olan büyük anneye; üçte ikisi de, iki cihetten yakınlık sahibi olan büyük anneye verilir.

Misâl: (İmâm Muhammet! (R.A.)'e göre:)
1                                  5

südüs                            baki
M_______:______________',_________   eşele: (6x3 = ) 18

 anne        fx) baba               ah lehüm

(= ana-baba bir erkek kardeş)
15 annesi     (& Babası   (x) annesi
annesi 1

Meselâ: Bir kadın; kızının kızını, oğlunun oğlu ile evlendirir; bunlardanda bir çocuk doğarsa; bu durumda, onları evlendiren bu kadın, doğan çocuğun anasının anasının anası olduğu gibi, babası­nın babasının anası da olur.

Diğer büyük anne de, bu çocuğun babasının anasının anası olur ve o çocuk, bu kadının torunu ile evlenip, bunların bir de çocuğu doğarsa, bu kadın, o çocuğun üç cihetten büyük annesi olur.

Hatta, bu çocuk, o kadının bir torunu ile evlenir ve bu evlilikten bir çocuk dünyaya gelirse, bu durumda o kadın o çocuğun, dört cihetten büyük annesi olur.

Diğerlerini de buna göre kıyâs etmek gerekir. Kâfi'de de böyledir.

bu mes'eleyi bir şema ile izaha çalışalım.

AYŞE

PAKİZE

Oğullan Kerim

Oğullan Osman

Oğullan Şakir

Ayşe, oğlu Ali'nin oğlu (torunu) Veliyi, kızı Fatmanın kızı (torunu) Meryem ile evlendirdi.

Bu evlilikten Kerim dünyaya geldi.

Bu durumda Ayşe,

a-) Kerimin anası Meryemin anası Fatma'nın anasıdır.

b-) Hem de, babası Velinin babası Ali'nin anasıdır.

Pakize ise, Kerim'in babasının anasının anasıdır. Kerim, Arife ile evlenir ve bu evlilikten Şakir isimli bir oğul­ları olursa; bu durumda Ayşe:

a-) Şakir'in babasının babasının babasının anası;

b-) Şakir'in babasının anasının anasının anası;

c-) Şakir'in anasının anasının anası olur. (Bu durumda Şakir ile büyük annesi Ayşe arasında, üç cihet­ten kurbiyet bulunmuş olur.

Şakir, Firdevs ile evlenir ve bu evlilikten Osman isimli bir oğul­ları olursa, bu durumda Ayşe, Osman'ın şu dört cihetten büyük an­nesi olur:
1-) Ayşe, Osman'ın anası Firdevs'in anası Sultan'ın anasıdır.
2-) Ayşe, Osman'ın babası Şakir'in babası Kerim'in anası Mer­yem'in anası Fatma'nın anasıdır.
3-) Ayşe, Osman'ın babası Şakirin anası Arife'nin anası Senem'in anasıdır.
4-) Ayşe, Osman'ın babası Şakir'in babası Kerim'in babası Ve-li'nîn babası Ali'nin anasıdır. [25]


Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..