15- MÜNASEHA

Münâseha: Terike taksim edilmeden önce, mirasçılardan birinin veya bir kaçının yahut mirasçının mirasçılarının ölmesi hâlinde ya­pılacak oları miras" taksimi işlemine (meselesine) münâseha Denir. Se-rahsî'nin Muhıytt'nde de böyledir.

Bir kimse ölür ve terekesi taksim edilmeden önce bu şahsın bir veya birden çok vârisi de ölürse; bu durumda, ya sonradan öle­nin vârisleri, ilk ölene de vâris olur veya bunlar önce ölene vâris olmaz.

Sonra da, ikinci terekenin taksimi,:birinci terekenin taksimi ile aynı olabilir veya ikinci terekenin taksimi, birinci terekenin taksimin­den başka olabilir.        

Bundan sonra da, ikinci ölenin, Önceki Ölenin terekesinden ala­cağı hisse, vârisler arasında ya kesirsizdir veya kesirlidir.

Şayet ikinci ölenin vârisleri, önce ölenin de vârisi ise, taksimde de bor değişiklik yoksa, bu durumda bir tek taksim yapılır. Çünkü aynı taksimi tekrar yapmakta bir fayda yoktur.

Meselâ: Bir adam ölür ve geride oğlanlarım ve kızlarını 'ter keder.

Sonra da oğullarından birisi veya kızlarından birisi ölür de, ölenin bu kimsenin kardeşlerinden başka vârisi olmaz ise, tereke olduğu gi-•unr.

bi lizzekeri mislü hazzıl ünseyeyn olarak taksim edilir. Ve bunlar, aralarında bir defa taksim ile yetinirler.

Fakat, ikinci ölenin vârislerinin içinde, önceki ölene vâris ol­mayan biri bulunuyorsa, işte o zaman, önce birinci ölenin terekesi taksim edilip, ikinci ölen kimsenin nasibi tâyin edilir, sonra da ikin­ci ölenin terekesi, onun vârisleri arasında taksim edilir.

Vârislerin hisseleri arasında kesir yoksa; asıl meseleyi her hangi bir sayı ile çarpmaya ihtiyaç yoktur.

Meselâ: Bir adam ölür ve bir oğlan ile bir kız bırakır. Bunlar, terekeyi aralarında taksim etmeden önce, oğlan ölür ye o da, geride bir kız ile kız kardeşini bırakırsa; bu durumda önceki ölenin malı taksim edilmiş olsaydı, üçte birli taksim olunurdu. Sonradan oğlu ölünce, iki sehimle ölmüş oldu. Bir kızını, bir de kız kardeşini bırak­mış oldu. Bunun malından kızı için yarı hisse vardır; kalanı da asa-beliği hasebiyle, kız kardeşinin olur. tşte burda kesir yoktur ve mah­reç müstekimdir. (kalansiz olarak bölünebilir.)

Eğer, sonradan ölenin hissesi müştekim (kesirsiz olarak bö­lünebilir.) olmaz ise, veresesi ya farzı ile nasibi arasında bir cüz ile muvafakat olur veya olmaz.

Şayet, aralarında bir cüz sebebiyle muvafakat varsa o, fariza sehimlerden muvafık cüze iktisar edilir.

Sonra önceki farz olan sehimlerle, o cüz çarpılarak asıl mes'ele bulunur.

Önce ölenin vârislerinin hisselerini bulmak İçin, ikinci ölenin farz olan hissesinden cüz olan şey ile birincinin nasibi çarpılır.

İkinci ölenin vârislerinin her birinin hissesini bulmak için, onun nasibi ile ikinci ölenin farzından tevâfuk eden cüz çarpılır. Önceki ölenin terekesinden onun eriştiği hisse, onun nasibidir.

Eğer aralarında bir cüzle muvafakat yoksa; artık yol önceki ölenin farz olan sehmini, ikinci ölenin farz olan sehmi ile çarpmak­tır. Bu işlemin neticesi asıl mes'ele olur.

Önce ölenin vârislerinin her birinin hissesini bulmak için, onun. nasibi, ikinci ölenin hissesi ile çarpılır.

İkinci ölenin vârislerinin her birinin hissesini bulmak için, onun nasibi, önceki ölenin terekesinden kalan hisse ile çarpılır. Netice ne­ye baliğ olursa, işte nasibi odur.

Aralarında muvafakat bulunduğu zaman şöyle hesap edilir:

Bir adam ölür de, bir oğlu ile bir kızını terkeder; terekesi tak­sim olunmadan önce de oğlu ölür; onun da bir kızı, bir karısı ve üç oğlunun oğlu olursa; işte bu durumda önceki ölenin terekesi üçe tak­sim edilir. Oğlu iki hisse ile ölmüş olur. Ve geride, bir karısını, bir kızını ve üç de oğlunun oğlunu bırakmış olursa; onun hissesi sekiz­den hesap edilir: Karısının (sekizde bir olan) bir hissesi; kızının da (yan olan) dört hissesi vardır. Kalan üç hisse ise oğlunun oğlu olan üç şahsa aittir.

Bu durumun şeması;
2                                                                      1
M_____________________,________;_________________. eşele:   3
oğul (Veli)                                                           kız               x 4
8                                                         "4-12

Görüldüğü gibi bir şahıs (meselâ: Ali) ölmüş ve geride bir oğlu ile (Veli) bir kızı kalmış ve bunlar, Ali'nin terekesini ikili birli

paylaşmışlardır.
Sonra oğul Veli de ölmüş ve geride mirasçı olarak, bir karısını, bir kızım ve oğlunun 3 oğlunu bırakmıştır.

 Fetâuâyi tiindiyye
Bu durumda ölen Veli'nin önceki mes'eledeki sehmi olan 2, 8'e bölünemez. Fakat, iki sehim ile 8 arasında nısıfla { = 1/2 ile) muva­fakat vardır. Veli'nin farizadan hissesinin yarısı olan 4, ile birinci asıl mes'ele olan 3 çarpılır ve (4 x 3 = 12) mes'ele 12 ile tashih edilir.
14                    3

sümün     nısıf              baki
M._______________________________________________ eşele:  8

karı        kız          oğlun oğlu     oğlun oğlu     oğlun oğlu
14                    1                     1                   1

tik ölenin hissesinden, oğlunun nasibini bulmak için, onun nasibi olan iki sehim ile ikinci ölenin farizasının vefki olan (sekizin yarısı) dört çarpılır. Netice sekiz olur.

İlk ölenin kızının nasibini bulmak için, onun sehmi olan bir hisse ile ikinci ölenin nasibinin vefkı olan dört çarpılır ve böylece onun hissesi dört olur.

Karının hissesini bulmak içinde, onun hissesi olan bir ile, mu­vafık cüz olan bir çarpılır ve netice yine bir sehim olur.

Kalan üç sehim de oğlunun oğulları arasında, her birine birer sehim olarak taksim edilir.

Mes'elede muvafakat bulunmaması hâlinin açıklanması: Bir adam öldü. Bir oğlu bir kızı kaldı. Malı da taksim edilmedi, Oğluda öldü. Onun da bir oğlu bir kızı kaldı.
Bu durumda ilk ölenin farîzası üçtür. Oğlu hisse sahibi olarak öldü. Kendi ölünce hissesi olan iki, vârislerinin hissesi olan üçe, müş­tekim ve muvafık değildir. Bu durumda ikinci fariza ile birinci fari­za çarpılır ve (3 x 3 =) 9 olur.

Bu durumda oğlun hissesini bulmak için, önceki ölenin terekesinden olan iki hisse, ikincinin farizası olan üç ile çarpılır ve altı olur.
İkinci ölenin oğlunun hissesini bulmak için, onun nasibi olan iki ite ifemti ölenin nasibi çarpılır (o da iki idi) ve netice 4 olur.

İkinci ölenin kızının nasibini bulmak için de, onun ikinci ölen­den hissesine düşmüş olan ve bir hisseden ibaret bulunan nasibi; ön­cekinin terekesi olan iki sehim ile çarpılır. Ve netice iki olur. Oğlu­nun hissesi ise dörttür.

Şayet, taksim yapılmadan önce, ikinci adamın vârislerinden ba'zıları ölürse; taksimat beyan eylediğimiz gibi yapılır.

Eğer üçüncü defa ölenin, önceki ölenlerin mirasına vâris ola­cak durumları yoksa, artık yol, önceki söylediğimiz gibidir.

Sonra, üçüncü ölen zatın önceki ölenlerin terekelerinden hisse­sine bakılır. Eğer hissesi, vârislerine müştekim ise, kesir yoksa, ara­larında taksim yapılır.

Müştekim olmaması hâlinde, duruma bakılır:

Eğer iki terekkeden hissesi ve farizanın arasında bir cüzle muva­fakat varsa, farizadan muvafık cüzle iktisar edilir. Sonra da o, bi­rinci fariza ile çarpılır. İkinci fariza ile de çarpılır ve o zaman mesele tashiha ulaşmış olur.

Ölenin önceki iki terekeden nasibini bilmek için, onun hissesi ile fariza olan sehimlerden muvafık cüz çarpılır; netice neye ulaşırsa, işte o, onun nasibidir.

Üçüncü Ölen zatın vârislerinin tamamının hisselerini bulmak için, üçüncü ölenin nasibinin vefkından meydana gelen cüz ile önce­kilerin terekeleri çarpılır. O neye baliğ olursa, onun nasibi odur.

Şayet aralarında muvafakat yoksa, bir şeyle uyum sağlıyamiyorlarsa iki farîza ile üçüncünün farizası çarpılır. Ve baliğ olduğu (ulaştığı) şeyden, mes'ele tashih edilmiş olur.

Üçüncü ölenin nasibini bulmak için, onun hissesi ile farizası çarpılır; netice neye baliğ olursa, hissesi odur.

Bu mes'elenin açıklanması: Bir adam öldü ve iki oğlunu ter-keyledi. Bu şahsın terekesi taksim edilmeden önce onlardan birisi daha öldü ve bu ölenin bir kızı ve bir de kardeşi kaldı. Sonra da o kız öl­dü. Onun da kocası, anası ve önceki ölenden kalan amcası kaldı.

İşte bu durumda, önceki ölenin terekesi iki sehimdir. İki oğlun­dan birisi ölünce, o iki sehimden birisiyle ölmüş olur.

Onun terekesi de, bir kızına yansı, kalanı da asabe olarak kar­deşine verilerek taksim edilir. Bir senim, iki sehme müştekim değil­dir. Bu durumda iki hisse, iki hisse ile çarpılıp, dön elde edilir.
Sonra da kız ölüp de kocası, anası, amcası kalınca, kızın fari­zası 6'dan olur. Kocasına bunun yarısı (ki üçtür.) anasına sülüsü (1/3'ü) (ki iki hisse) verilir; kalan bir hisse de amcasının olur.
Bir şeyle muvafakat olmadığı zaman, dörtle altı çarpılır; netice 24 olur. Ve böylece mes'ele tashih edilmiş bulunur.
Önceki ölen şahıstan, onun oğlunun nasibi 12 olur. İkinci ölen­den de altı olur; toplamı 18 eder. Kızın hissesi olan bir, altı ile çarpı­lır ve o bir hisse olduğundan 6 olarak kalır.
Kocanın nasibini bulmak için; onun nasibi olan 3, üçüncü öle­nin birinci ölenden farizası olan bir setlim ile çarpılır ve o, üç olur.

Anasının sehmi iki sehimdir. Bir sehim de amcasının sehmidir.

Not bu meselenin şekli.

Alö öldü

Oğlu Veli 1 x    2 * Oğlu Selim 1 2 2 x     6
2
Veli öldü 12
Kızı emine 1 x    6 k Kardeşi Selim 1 x     6
6                                   6 E minede öldü


i                  I
3   Kocası Kerim      2 {Anası Cemile
mesele 2 x__2
4 X___6 24
mesele 2
mesele 6

ı
1 Amcası Selim
Şu duruma göre birinci ölün Alinin oğlu Selime 24 hisseninin 19 hissesi verilir. Son olarak ölen Eminenin kocasının 2; anasının 1 hissesi vardır. Birinci ölen Alinin oğlu Selim, babasından 12; kardeşinden 6; kardeşinin kızından da bir hisse almış ve böylece (12 + 6 + 1 = ) 19 olmuştur.

Muvafakat mevcut olunca, taksim şöyle yapılır:
Bir adam ölür; karısı, anası, üç adet müteferrik kız kardeşleri kalır; daha sonra da anası ölür; o da, kocasını, amcasını terk eder; birinci defa ölenin vârislerinden de birisi baba ana bir diğeri ana bir bacısı olan iki kız kardeşlerini bırakır ve onların ikisi ikinci öle­nin kızları olur ve birisi ondan yabancı bulunursa; (yâni birinci öle­nin üç bacısından baba ana bir olanı onun kızıdır; ana bir olanı da onun kızıdır; fakat baba bir olan bacısı, ona yabancıdır) tereke tak­sim edilmeden Önce, baba-ana bir bacı da ölüp, o da kocasının ve bir de kızını bırakırsa; önceki ölenin ve ikinci ölenin terekesi (ki ba­ba bir bacı ile ana bir bacıdır) taksim edilirken önce ölenin mes'elesi 12 ile tashih edilir. Karısına dörtte bir (Ki üç hissedir.) anasına altı­da bir (ki iki hissedir.) baba-ana bir kız kardeşine ise nısıf hisse (Ki bu da 6'dır.) ana bir kız kardeşine, altıda bir (ki iki hissedir.) verilir. Üç ile avlederek mes'ele 15 olmuştur.
Sonra da iki hisse ile ana ölmüştür. O da kocasını, amcasının ve iki kızını terk eylemiştir. Bu durumda onun hissesi, 12'nin dörtte bi ı olan üçtür. İki kızı için üçte iki vardır; o da 8'dir. Geride kalan bir hisse de amcasınındır. İki sehmi 12'ye taksim imkânı olmadığın­dan, fakat aralarında nısıf ile muvafakat bulunduğundan, muvafık jüz olan 12'nin yarısı 6 ya iktisar edilir. Sonra da o birinci fariza olan 15 ile çarpılır. Ve tashih-i mes'ele 90 olur.

Ananın nasibini bulmak:
Onun nasibi iki sehim idi. O, altı ile çarpılınca 12 oldu. Bu vâ­risleri arasında taksim edilebilir. Sonra, baba-ana bir kız kardeşi ölür; o da kocasını, bir kızını, ana bir bacısını ve baba bir bacısını bıra­kırsa: onun farizası dörtdendir: Kocası için, dörtte bir sehim; kızı için yarı hisse verilir; baba bir kız kardeş de kalanı alır. Bu durumda taksim dörtten olur.
Sonra, iki terekeden onun nasibine bakılır. O zaman, birinci te­rekeden nasibi altıdır. Onu, altı ile çarpınca, 36 olur. İşte onun, ikinci terekeden de dört hissesi vardır. Biz onu, ananın birinci nasibinden olan muvafık cüz ile çarparız. O bir sehimdir ve netice dört olur.
O zamanda iki terekeden nasibi 40 olur. Ve bu kırkın taksimi, vâris­ler arasında müştekim olur.

Bir adam ölüp, iki oğlu ile baba ve anasını terkeder; sonra da oğullarından birisi ölür; o da bir kızı ile dedesi ve ninesi, bir de kardeşini terk ederse; bu durumda önceki ölenin farizası, altıdan­dır. Baba ve analarına altıda bir hisseleri verilir. Kalan ise iki oğlunundur.
Sonra da oğlunun birisi ölmüş; iki sehmi ile, kızı, dedesi, ninesi ve kardeşi kalmıştır. Onun farizası da altıdır. Yansı olan 3 kızının-dır. Ninesinin 1 hissesi vardır. Kalan da dedesi ile kardeşinindir. Zeyd'e göre, iki hisse altıya münkasim olmadığından; fakat aralarında yarı (1/2= nısıf) ile muvafakat bulunduğundan, yarıya iktisar edilir. O da üçtür.
Sonra bu üç, önceki fariza (ki 6'dır.) ile çarpılır. Bu işlemin ne­ticesi (3 x 6 = ) 18 olur ve bu 18 tashih-i mes'ele olur.

İkinci ölenin nasibini bulmak:
Onun, birinci ölenden intikal eden iki hissesi alınıp, muvâfıkı olan 3 cüz ile çarpıtır ve nasibi 6 olur.
Kızının hissesini bulmak için de; onun nasibi olan 3, ikinci ölenin nasibinden cüz'ü muvâfıkı olan bir ile çarpılır ve oda 3 olur.

Dedesi içinde bir sehim vardır.

Geride kalan da kardeşi ile dedesinindir.

Ali öldü
M__________________________________________. eşele:   6
Oğlu Veli     Oğlu Hasan     Babası Kerim     Anası Rahîme      x 3 2                    2                 1/6 =  1             1/6=1              18
*3                         „3                    x  3
6                            3                        3
40                                                                               Fetâvâyi Hindiyye

Veli öldü
M_______________________._____:___________________ eşele:   6
Kızı Hatice      Babası Kerim      Anası Rahime      Kardeşi Hasan 1/2 = 3                 1/6=1                 1/6=1                 1/6 =  1
Şu duruma göre, Ali'nin oğlu Hasan'ın 18 hissede 7 hissesi; ba­bası Kerimin 18 hissede 4 Hissesi; anası Rahimenin 18 hissede 4 his­sesi vardır. Veli'nin kızı Hatice'nin 18 hissede 3 hissesi vardır. Böyle­ce hisse toplamı da 18 eder.
Başka bir şekil: Bir adam ölür; karısını, iki kızını, baba ve ana-sınt bırakır; sonra da kızının birisi ölür; o da kocasını, dedesini, ni­nesini, ve kız kardeşini bırakıp, bir de kendi anasını terkederse, işte bu durumda birinci ölenin farizasının aslı 24'tendir; taksimi ise 27 den yapılır. Bu mes'ele minberiye mes'elesidir.
Ölen kız 8 hisse ile ölmüştür;, onun hissesini, asıl mes'elesi olan 6 dan taksim ederiz. Kocasına yarı hisse vardır ki, üç eder. Anasına üçte bir hisse olan 2 senim verilir. Ninesine ise altıda bir hisse olan 1 sehim verilir. Kız kardeşine de yarı hisse olan 3 sehim verilir ve böylece bu mes'ele 9'a avieder.
Sonra dede ve bacıya üçte birli taksim edilir ve bunun için 9, üç ile çarpılır; 27 eder. Ve mes'ele, böylece tashih edilmiş olur. 17 ile 27 arasında muvafakat olmadığından ve başka bir muvafık da bulunmadığından, birinci fariza ikinci farize ile çarpılır. Ve bu mes'­ele, netice olan (17 x 27 =) 459'dan tashih edimiş olur. Ve hisseler, yukarıda beyan etiğimiz gibi bulunur.

Bir adam ölüp, karısını, baba ve anasını, üç müteferrik kız kardeşini bırakır; onun terekesi taksim edilmeden önce, ana ölüp, geride önceki ölenin vârislerini bırakır; sonra da baba ölüp; o da ge­ride bir karısı ile önceki ölenin vârislerini bırakır; onun bıraktığı mal taksim edilmeden, baba-ana bir bacı da ölür; o da kocasını ve önce

ölenlerin vârislerini bırakır; mal taksim edilmeden önce, baba bir kız kardeş de ölür ve o da kocası ile iki kızını ve öncekilerin vârislerini terk eder; mal taksim edilmeden önce, ana bir bacı da ölür ve o da kocası ile üç kız ve baba ve anasını bırakırsa... (burda katipten bir hata vâki olmuştur. Çünkü baba ve anasını bıraktığını söylemekte­dir. Halbuki anası daha önce ölmüştü. Nasıl olur da "babasını ve anasını bıraktı." diyebilir?) Bu mes'elenin doğrusu: Baba bir kız kar­deş ölmüştür. Babasını, kocasını üç kızını bırakmıştır.
Bu mes'elenin halli: Birinci ölenin farizası 12 sehimdendir. Ka­rısına dörtte bir hisse olan 3 sehim verilir. Anasına altıda bir yani 2 sehim verilir. Kalan da babasinadir. Kız kardeşlerine mîras yoktur.
Sonra da ana ölür kocası, ve iki kızı, baba-ana bir kız kardeşi, baba bir kız kardeşi kalırsa: İki kızı için, üçte iki vardır; dörtte biri kocasınındır. Bu mes'elenin aslı 12 dendir. Ancak kendi nasibi olan iki ile farz olan sehimler arasında nısıfla muvafakat vardır. O, yarı­ya iktisar edince 6 kalır. Sonra, 12, 6 ile çarpılır ve netice 72 olur. Onun hissesi (ki ikidir) de 6 ile çarpılır ve Î2 olur. Kocası için üç his­se vardır.
Birinci farizadan olan 7, 6 ile çarpılınca 42 olur. Ve p iki tere­keden, onun için 54 hisse hastl olur.
Sonra da baba ölür, karısı, iki kızı, (ki bunlar baba ana bir ba­cılar ile, baba bir bacıdırlar) kalırsa; farizası 24 den gelir. İstikamet yoktur; fakat aralarında sülüsle muvâfak vardır. Üçte bire iktisar edince, 1/3 le 8 kalır. Sonra bu 72 ile çarpılır ve netice 576 olur. Her ölenin terekesi ile çarpılması neticesinde ana mes'ele ortaya çıkar ve mes'ele ondan tashih edilir. Mebsul'ta da böyledir.
En doğrusunu ancak Allahu Teâlâ bilir. [93]


Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..