7- MÜDÂRİBİN, BİR BAŞKA ŞAHSI MÜDÂRABE ORTAĞI YAPMASI

Müdarip, müdarabe malını, mal sahibinden izinsiz, bir başkasına verse; o adam,  o malı  harcamadıkça,  —yalnız vermiş olmasından doiayı— onu ödemesi gerekmez. Tebyîn'de de böyledir.

Bu durumda, mal sahibi muhayyerdir: İsterse, malını birinci adama ödetir; isterse, ikinci adama ödetir.

Birinci adam öderse, ikinci adamla, kendi arasındaki müdarabe sahih olur. Bu müdarabenin kârını, anlaşmalarına göre aralarında taksim ederler.

Şayet ikinci adam öderse, o ödediği mal için, birinci adama müra­caat eder. Müdarabe sahih olur. Kâr iki müdarib arasında, anlaşmala­rına göre taksim edilir.

Bu durumda kâr ikinci adam için temiz olur. Birinci adam için temiz olmaz. Kâfî'de de böyledir.

Şayet mal sahibi, ikinci müdaribin kârından almayı isterse, mü-dariplerin ikisi de —kendi— mal sahiplerine, tazminatta bulunmazlar. Mebsût'ta da böyledir.

Bu,  her  iki  müdarebenin  de  sahih  olduğu  zaman böyledir. Tebyîn'de de böyledir.

Eğer birinci müdarabe fasid olur; ikinci ise, caiz olursa; onlardan ikisine de tazminat gerekmez. Bu durumda kârın tamamı, mal sahibi­nindir. .Birinci müdarib için ise ecr-i misil vardır. İkinci mudarıb için, anlaştıkları kârdan hisse vardır.

Şayet birinci müdarabe caiz olur da, ikinci müdarabe fasid olursa, müdariblere tazminat,gerekmez. Bu durumda, ikinci müdarip için ecr-i misil vardır.

Birinci müdarip için ise, kârdan şartlan kadar hisse vardır.

Keza, her iki müdaraba fasid ise, müdariblerden her ikisi de taz­minat yapmazlar. Hâvî'de de böyledir.

Ve eğer, ikinci müdarip malı zayi etmiş veya bağış yapmışsa, tazminat —birinciye   değil ikinciye   mahsustur.   Çünkü   bu   fiile başlama, birincinin emrine muhalefettir.

Bu, şuna muhaliftir: "O, malı çalıştırsaydı, birinci müdaribe itaat etmiş olurdu. Bu durumda da mal sahibi, her iki müdaripten de tazminat isteyebilirdi. Mebsût'ta da böyledir.

Şayet ikinci müdaripten, o malı çalıştırmadan önce, birisi zoraki alsa, her iki müdaribe de tazminat gerekmez. Bu durumda tazminat, zoraki alana aittir. Zehiyre'de de böyledir.

Bir adam, diğerine müdarabe malı verdiğinde, ona: "Bu malda, bildiğin gibi hareket et; yüce Allah'ın rızıktan vereceği kâra ortağız." der; bu şahıs da, o malı, müdarabe olarak, ikinci bir şahsa verip ona "kârın üçte birini vermeyi" şart koşarsa, bu ikinci müdarib için, kârın üçte biri; mal sahibi için de, kârın yarısı vardır. Birinci müdarib için ise, karın altıda biri vardır. Ve bu caizdir.

Eğer birinci müdarip, ikinci müdaribe "kârın, yansım" şart koşmuşsa; bu durumda kârı, mal sahibi ile.ikinci müdarip, yarı yarıya taksim ederler.                          ,

Şayet birinci müdarip, "kârın, üçte ikisini, ikinci müdaribe ver­meyi" söyiemişse, yine bu kâr, mal sahibi ile ikinci müdarip arasında, yarı yarıya taksim ediîir. Ve bu durumda birinci müdarip, ikinci müda­ribe, "kârın, altıda biri kadarını borçlanır. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyiedir.

Mal sahibi, birinci müdaribe: "Al şu malı, kârına yarı yarıya ortağız." veya: "Yapacağın kârdan yarı yanyayız." yahut: "Allah'ın vereceği rızıktan yarı yanyayız." veya: Sana rastlayan kârdan yan yarıya alacağız." ve: "İstediğin gibi hareket edebilirsin." derse; birinci müdarib te bir başkasına: "Kârının yansı veya üçte ikisi yahut altıda beşi

senindir." derse; bunların tamamı sahihtir. İkinci müdarip, kârdan kendine şart koşulanı alır; geri de kalan mal sahibi ile birinci müdarip arasında yarı yarıya paylaşılır. Mebsût'ta da böyledir.

Bişr bin Velîd'in Müntekâsı'nda, İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)'un şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir.

Bir adam, diğerine bin dirhemi, kârı yarıya olmak üzere verir ve ona: "Bildiğin gibi yap." derse; o da ikinci bir adama, o malı, müdarabe olarak vererek: "Yüce Allah'ın vereceği rızka yarı yarıyayız." derse; bu durumda, kârın yarısı, mal sahibinin; diğer yarısı da, yarı yarıya iki müdaribindir. Muhıyt'te de böyledir.

Bir adam, diğerine, bin dirhem müdarabe malı vererek: "Bildiğin gibi yap." derse; o da, bir başkasına vererek: "Bildiğin gibi yap." derse; ikinci müdarip için, o malı, üçüncü  bir müdaribe verme hakkı vardır. Bu durumda ikinci müdarip, birinci müdarip gibidir.  Muhıyt'te de böyledir.

Şayet, birinci müdarip, ikinciye malı verirken:  "Bildiğin gibi yap."  demezse ikinci müdarip,  o malı başkasına müdarabe olarak veremez. Muhıyt'te de böyledir.

Bir adam, müdarabe malını, diğerine verir: "Bildiğin gibi yap." demez; o da, o malı, müdarabe olarak, üçte bir kârla, başkasına verir ve ona: "Bildiğin gibi yap." demez bu şahıs da başka bir müdaribe vererek; "Altıda biri senin." der o daçalıştırıp kâr ederse; birinci müdarip, mal sahibine tazminattan kurtulur.

Mal sahibi ise, bu durumda muhayyerdir: Sermayeyi dilerse, ikinci müdaribe ödetir; dilerse üçüncü müdaribe ödetir.

İkinci müdarip ödeme yapınca, birinci müdaribe müracaat edemez.

Üçüncü müdarip ödeme yapınca, o, ikinci müdaribe müracaat eder.

Kâr ise, anlaşmalarına göre aralarında taksim edilir.

Şayet birinci müdarip, malı verirken: "Karın üçte biri senin. Bildiğin gibi yap." deyip ikinciye verir; ikinci müdarib de, o malı üçüncüye "Kârin altıda biri onun olmak üzere" verirse, mal kâr etsin veya etmesin, mal sahibi o üç müdâribten hangisini isterse, ona ödetir.

Üçüncüye ödetirse, o ikinciye, ikinci de birinciye tazminat yaptırır.

Şayet mal sahibi ikinciye ödettirirse, o da birinciye müracaat eder.

Eğer mal sahibi birinciye tazmin ettirirse, işte o diğerlerine müra­caat edemez.

Kâra gelince, son müdarip için altıda bir, ikinci için altıda bir, birinci için de üçte iki vardır. Mebsût'ta da böyledir.

Müdarip, inan şirketinin haricinde, ortaklaşma yapabilir. Bu durumda kâr, aralarında şartlarına göre taksim olunur.

Kâr aralarında taksim olununca, mal sahibiyle müdarip, kendi şartlarına göre, muamele ederler. Bedâi"de de böyledir.

Birinci müdarip, müdarabe malını, ikinci bir müdaribe, yüz dirhem kârla verir; o da, onu çalıştırırsa, bu durumda mal sahibine her hangi bir tazminatta bulunmaz. Çalıştıran şahsın birinci müdaribe, ecr-f misil vermesi gerekir. O da, mal sahibine müracaat eder.

Eğer kâr yapmışsa, mal sahibiyle müdarip, onu, şartlan üzere ara­larında taksim ederler.

Şayet mal sahibi, birinci müdaribe "kârdan yüz dirhem vereceğini "söylediği halde, "bildiğin gibi yap." demez, o da, diğer bir şahsa vererek: "Kârın yarısı senin..." der; o da o malı çalıştırırsa bu durumda, her iki müdarip için de tazminat yoktur.

Burada birinci müdaribe ecr-i misil vardır. Birinci müdarib de, ikinci müdaribe, kârın yansını verir. Mebsût'ta da böyledir.
En doğrusunu, Allah'u Teâlâ bilir. [7]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..