Hastanın, Müzâraa Ve Muâmeıe Hakkındaki İkrarı

İmâm Muhammet! (R.A.), şöyle buyurmuştur: Bir adam, hastalan­dığında, elinde başka birinin ekmiş olduğu mezrûat bulunur; sıhhatli hâlinde de borcu olur ve bu hasta, tohumun kendi tarafından verilmiş olduğunu İkrar eder; çıkacak olan mahsûlün de üçte ikisinin tarla sahi­binin olacağını söyledikten sonra ölür; bu sözü (ikrarı) da alacaklılar inkâr ederlerse; duruma bakılır: Şayet hasta bunu ziraat hasad edildik­ten sonra söylemişse, ikrarı kabul edilmez; önce sıhhatli iken yapmış olduğu borç ödenir; alacaklıların paralan verilir. Geride bir şey kalırsa, onun da üçte ikisi tarla sahibine —yerinin ecr-i misli olarak— verilir. Fazlası bulunursa, o da vessiyyetine göre harcanır, ölenin maundan üçte biri çıkıldıktan sonra kalanına böyle yapılır.

Şayet hasta bakliyatı ektikten sonra, sıhhatli iken yapmış olduğu borcunu ikrar eder ve bu borcu ödendikten sonra da, bir şeyi kalırsa; geride kalanın üçte birinden, şart kılınanın tamamı verilir.

Bu, o hastamn, sıhhatli iken borcu olduğu zaman böyledir.

Şayet borcu, hastalığı hâlinde yapmışsa; ikran o hâlde de vacip olur.

Eğer hasta, bizim dediğimiz gibi ikrarda bulunmuş ve ziraat da bakliyat ( = tere, maydanos, pırasa, lahana ve benzeri gibi yeşillikler) ise, önce yer sahibinin alacağı verilir. Çıkan mahsûlün Üçte ikisi onun olur.

Şayet, bu üçte iki, ecr-i misilden fazla ise, bu böyledir.

Eğer hasad çıktıktan sonra, ikrar eylemişse, duruma bakılır: Şayet ikrarı borcundan önce ise; önce yer sahibinin hakkı verilir; sonra da borcu ödenir.

Eğer, borcunu önce ikrar etmişse; yer sahibine ecr-i misil verilir. Bu, söylediklerimiz, tohum ziraatçı, tarafından olduğu zaman böyledir.

Fakat, tohum yer sahibi tarafından olur; hasta da aynı şekilde ik­rar ederse; ikrarı ister önce olsun, ister sonra olsun farketmez.

Şayet hasta olan yer sahibi ise ve söylediğimiz gibi de ikrarı var­sa; cevap, ziraatçı ile ilgili cevabın aynısıdır.

Bir adam, hurmalığını, muamele olarak birine verdiğinde,mah-sûl yetişip hurma olur; âmil de hastalanır ve: "Şartımıza göre, benim hissem altıda birdir." der; hurmalık sahibi de, onu doğrular; fakat bu sözü, alacaklılar ve vârisler inkâr ederlerse; bu durumda, âmilin sözü geçerli olur.

Şayet âmilin varisleri veya diğer alacaklıları: "Biz, hurmalık sahi­binin yarıcı olduğuna dair, beyyine gettiririz." derlerse; bu beyyineleri kalûl edilmez.

Şayet onlar, davalarında, hurmalık sahibinin yemin etmesini ister­lerse, hurmalık sahibi, yemin eylemez.

Âlimlerimiz şöyle demişlerdir:

Kitapda, hurmalık sahibinin, —varislerin yarı davasında— yemin etmiyeceği, İmâm Muhammed (R.A.) tarafından zikredilmedi:

Fakat, İmâm Ebû Yusuf (R.A.): "Yemin eder." yani "Yemin etmesi istenilir." buyurdu.

Keza âmil sağ olur ve "hurmalığın, altıda birine ortak olduğunu" ikrar ederse; uygun olanı, hurmalık sahibinin şartın altıda bir olduğuna dair yemin etmesidir.

Sonra da âmil: "Şartımız, yarı yaryadır; ben, altıda bir dedim." der ve yalan söylediğini bildirirse; bu durumda uygun olanı, hurmalık sahibine yemin vermiktir.

Bu durum, âmil yabancı olduğu zaman böyledir. Fakat, âmil vâ­rislerden olur ve bu âmil ikrar ederek, "şartın altıda bir olduğunu" meyve yetiştikten sonra söylerse; ona inanılır.

Eğer âmilin vârisi veya alcaklısı: "Biz, yarıcı olduğunu belgeleriz." derlerse; bu beyyineleri dinlenir ve kabul edilir.

Şayet hurmalık sahibinden, yemin etmesini isterlerse; buna da hak­lan vardır; isteyebilirler.

Hasta ikrar ederek, "hurmalığı, vârise verdiğini, meyvesinin yetişmediğini" söyledikten sonra, "borçlu olduğunu" hastalığı hâlinde ikrar eder ve sonra da ölürse; önce âmilin alacağı —amelinin ecr-i misli xadar— verilir. Sonra da hasta iken, borçlu olduğunu ikrar eylediği ala­caklılara, borcu ödenir.

Bunu, Şeyhû'l-İslâm Şerhinde böyle buyurmuş ve " İmâmey'nin kavli olduğu umulur." demiştir.

İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'niri kavline gelince, o "En münâsibi, ona inanmamaktır." buyurmuştur.

Biz bunu, Büyü' (= alım-satım) kitabında zikrettik.

Âmilin, vârisi: "Bizim hakkımız kaldı; bize ulaşmadı." der; bir kısım varisleri de: " Senin bir hakkkın kalmadı; senin hakkın ecr-i mi­sildi; onu da aldın" derler, âmilde diğer vârislerden yemin etmelerini isterse; buna hakkı var mıdır?

Burada iki durum vardır. Eğer âmilin vârisleri, "akdin sıhhatli hâ­linde yapıldığını; ikrarın ise hastalığında yapıldığını" söylerlersi; onlar­dan yenim isterler.

Şayet: "Müzaraa akdi hastalıkta yapılda." derlerse; yemin isteye­mezler. Muhıyt'te de böyledir.
En doğrusunu, ancak Allahu Teâlâ bilir. [30]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..