Harâc Arazisinin Nevileri
Harâc arazisi, iki kısımdır:
1) Harâc-ı Mukâseme
2) Harâc-ı Vazife
Harâc-ı Mukâseme: Araziden çıkan mahsulden, beştje bir, altıda bir ve benzerleri gibi... alınması îcâbeden vergidir.
Harâc-ı Vazîfe: Zimmette bulunan menfaatten, temekkün sebebi ile, bir şeyin alınmasının gerekli olmasıdır. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
Harâc-i Mu kâseme; araziden mahsul çıkaran kimseye tjaalluk eder; ziraata temekküne ( = gücünün yeter olmasına) taalluk etmez.
Bunda, güç bulunmasına rağmen, arazi muattal bırakılsa; .harâc gerekmez. Nitekim öşür'de de böyledir. Zahîriyye'de de böyledir.
Harâc-i Vazîfe hakkında ise, İmâm Muhammed (R.A.), Harâc Arazisi isimli eserinde şöyle buyurmuştur:
Zirâat^ elverişli olan her bir cerîbden, bir kazîf ve bir dirhem; sulu arazinin her cerîb'ine karşılık beş dirhem ve üzüm bağının her cerîbine de, on dirhemdir. Muhıyt'te de böyledir. (Yani bunlardan, bu kadar vergi alınır.)
Bunların dışında kalan, za'feran, pamuk, bostan ve benzerleri gibi şeylere de, takatları kadar vergi konulur.
Burada, takatin son haddi ise, bu araziden çıkan mahsulün yarısına ulaşmaktır.
Bostan: Her tarafı duvarla çevrilmiş, içinde, dağınık halde hurma, üzüm çubuğu ve diğer ağaçlar bulunan ve bu ağaçların arası, bir şey ekip dikmeye müsait olan yerdir.
Ağaçları sık olup, araları, bir şey ekip dikmeye müsait olmayan yerler, üzüm bağı mesabesindedir. KâtTde de böyledir.
Cerîb: ( = Dönüm): Eni ve boyu altmışar zira' olan yerdir.
Zira' ise, yedi tutamdır. Bu, zirâ'-ı meliktir. Ve amme zirâ'ından, bir tutam fazladır. Bu cümle, Öşür ve Harâc Kitabı'ndandır.
Şeyhu'l-İslâm Hâher-zâde, İmâm Muhammed (R.A.)'den naklen, şöyle demiştir:
Cerîb: Altmış zirâ'a, altmış zira' (~ 60 x 60 = 3600 zira' murabba - 60 x 60 = 3600 arşın kare) dır.
Kendi cerîblerinden (= dönümlerinden) hikâyeten, her yerde.cerif-bin takdiri gerekmez.
Beldelerin değişik olması gibi, arazilerin cerîblerî de değişiktir. Her beldede, o beldenin ahâlisinin bildiği cerîb (= dönüm) ne ise; o beldenin cerîbi odur.
Kâzîf: (= Ölçek): Bundan maksat, bir sacdır. Bir sa»yi ırâkî ise, sekiz ntıl'dır. Her rıtıl ise, sekiz mejnn'dir.
Bu kavil, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.A.)'in kavlidir.
tmâm Ebû Yûsuf (R.A.)'e göre ise, kazîf, bir ölçek buğdaydan olur.
Bu, Kitâbü'l-Öşrve'l-harâc'da böylece zikredilmiştir.
Bu kitabın, başka bir yerinde ise: "O yerde ekilen ne ise, kazîf (~ölçek) ondandır." denilmiştir. Sahih olan da, budur.
Uygun olan, ölçeği, iki avuç fazla ölçmektir.
Bu iki avuç fazla ölçme hususu açıklanırken, şöyle denilmiştir. Bu şey, çeç (= arpa, buğday ve benzerlerinin hasad edildikten sonra harmanda yığılmış hali) den, ölçülürken, eller, Ölçeğin yanlarına konulur; yenilecek bu şeyden, iyice doldurulur ve âşir'in (= öşür toplama memurunun) çuvalına dökülür.
Bazı âlimler ise, bu hususu şöyle açıklamışlardır: Ölçek doldurulur; üzeri silinip, içindeki hububat dökülmeyecek hâle getirilir; sonra da, âşirin çuvalına dökülür. Bundan sonra da, bu ölçeğe ilâve olarak, o çeçten, iki avuç daha alınıp, âşirin çuvalına atılır.
Harâc-ı vazîfe'de bu miktarın, sadece, senede bir defa ödenmesi îcâbeder.
Harâc-i mukâseme ve öşür ise, bunun hilâfınadır.^Yani, bunlar, her mahsul çıkışında tekrar alınır.
Bizim, yukarıda söylediğimiz hususlar, bir arazinin bunları çıkarmaya, gücünün yetmesi durumuna göredir.
Fakat, arazinin takati yoksa ve verimi az bir yer ise» bu araziden, ona göre alınır.Bu durumlarda noksan almak, Hz. Ömer (R.A.)Mnl koyduğu bir vazifedir.
Arazinin takati olmadığı zaman, böyle yapmak haracı noksan almak bi'1-icma* caizdir.
Arazinin, mahsulünü artırmaya gücü olunca", harâc-ı vazifeyi artırmak caiz olur mu?
Şayet, bu arazinin harâc-ı vazîfe'si Hz. Ömer (R.A.) tarafından konmuşsa; bunu artırmak, bi'I-icma' caiz olmaz.
Keza, Hz. Ömer (R.A.)'m tavzifi (= vazifelendirmesi, harâc-ı vazife koyması) gibi, zamanın imamından (= devlet başkanından) tavzif sudur eden (= harâc-ı vazife konmuş bulunan) araziye de, ziyâde ( = harâc-ı vazifeyi sonradan) artırmak bi'1-icma' caiz olmaz. Arazinin takati olsa bile, bu böyledir.
Keza, imâm, bu araziye, Hz. Ömer (R.A.) gibi vazife vermişse (= harâc-ı vazife koymuşsa); sonradan jbunu artırmak istese bile ^artıramaz. Arazinin takati olsa bile, bu böyledir.
Keza, imâm, bir arazinin vergi şeklini değiştirmek istese; meselâ: Önce, dirhemlerle haracı alınmakta iken, bunu harâc-ı mukâ-semeye veya harâc-ı mukâseme konmuşken bunu, dirhemlere çevirmek istese bunu yapamaz.
İmâm, -arazi sahiplerinin rızası ile tayin edilmiş (= belirlenmiş) haracın üzerine ziyade eder veya onu başka bir şekle çevirirse; onların üzerine, Öylece hükmolunur.
İmâm, isteği ile böyle yaptıktan sonra; bundan döner ve bunun hilâfına bir şey koymak görüşünde olursa; eğer, önceki hâl, arazi sahiplerinin gönül hoşluğu ile yapılmışsa; bu ikinci vergi birinciye çevrilir. .,
Fakat, birinci, nefislerinin hoşuna gitmeyerek yapılmış ve bu arazi de zorla alınmış; fetheden imâm, bunlara iyilik ederek, arazîlerini onlara bırakmişsa; bu durumda da, ikinci, birinciye çevrilir.
Ancak, bu arazi, imâm galebe çalmadan, sulh yolu ile alınmışsa; mes'elenin diğer kısmı, yine, olduğu gibidir; ikinci bozulur, birinci yeniden uygulanır.
İmâm, önceden, bir arazi üzerine, ta'yin edilmiş (= miktarı belirlenmiş) harâc koymayı irâde edince, bunu Hz. Ömer (R.A.)'in tavzifinden (= koyduğu harâc-ı vazifeden) fazla tutmasının caiz olup olmayacağı hususunda, "caiz olur." ve "caiz olmaz." şeklinde; İmâm Ebö Hanîfe (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.A.)'den ikişer ayrı rivayet vardır.
İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre ise, imâmın böyle yapması caiz olmaz. Sahih olan da budur. [86]
Eser: Fetvayı Hindiye
Fetvayı Hindiye
- KİTÂBÜ'S-SİYER SİYER, CİHAD VE DEVLETLER HUKUKU
- 1- SİYER NE DEMEKTİR? CİHÂD'IN TARİFİ, ŞARTI VE HÜKMÜ SİYER VE CİHÂDIN TARİFİ
- Cihâdın Mubah Olmasının Şartı
- Cihâdın Hükmü
- Nefir Nedir?
- Düşmanın Geldiğini Haber Veren Şahsın Durumu
- Kimlerle Savaşılır
- Cihâd, Kimlere Farzdır; Kimlere Farz Değildir?
- Cihâda Çıkmakla İlgili Diğer Hususlar
- Kadınlar Ve Cihâd
- Sabi Ve Mürâhık'ın Cihadı
- Borçlu Ve Cihâd
- Âlim Ve Cihâd
- Yanında Emânet Bulunan Şahıs Ve Cihâd
- Köle Ve Cihâd
- Müşriklerin Hücumu Ve Onların Takip Edilmesi
- Cihad Ve Bedel
- Serhadler
- Komutanlık
- Komutana İtaat
- Savaş Alanında Yardımlaşma
- Savaşla İlgili Bazı Mes'eleler
- Seriyye
- Rıbat
- 2- SAVAŞ NASIL YAPILIR ORDUNUN SAYILMASI
- İslâm Ordusu Dâr-i Harbde
- Kâfirler Kaç Sınıftır?
- Kendilerinden Cizye Alınması Caiz Olmayan Kâfirler
- Kendilerinden Cizye Alınması Caiz Olan Kâfirler
- Kendilerinden Cizye Alınıp Alınmayacağı İhtilaflı Olan Kâfirler
- Önce İslama Da'vet, Sonra Savaş
- Müslüman Savaşta Nasıl Davranır
- Kudürî'ye Göre Kâfirler Kaç Kısımdır?
- 3- SULH YAPMA, EMÂN VERME VE EMÂNI CAİZ OLANLAR
- Sulh
- Düşmana Silâh Satmak
- Emân Kimler Emân Verebilir
- Zimmînin Emânı
- Mükâtebin Emânı
- Kölenin Ve Cariyenin Emânı
- Çocuğun Emânı
- Emân İfâde Eden Lafızlar
- İşaretle Verilen Emân
- 4- GANİMETLER VE NASIL TAKSİM EDİLECEĞİ
- 1- Ganimetler
- Anlaşmayı Bozan Zimmîler
- İrtidâd Edenlerin Yurtları
- Müfâdât (= Esir Değiştirme)
- Henüz İslâm Diyarına Götürülmemiş Olan Ganimetle İlgili Mes'eleler
- İslâm Askeri, Dâr-i Harbde Nasıl Davranır
- 2- Ganimetler Nasıl Taksim Edilir
- Beşte Birin Taksimi
- Ganîmet Arasında Bulunan Kitaplar
- Kelâm Kitaplarının Satışı
- Üzerinde Haç Ve Resim Bulunan Ganîmet Eşyaları
- Ganîmet Arasında Bulunan Ehlî Hayvanlar
- El Değiştiren Ganimetler
- İzinsiz Olarak Ele Geçirilen Ganimetler
- Ganimetin Taksiminden Sonra Artan Miktar
- Çalınan Ganîmet Malları
- 3- Tenfîl [61] (= Ganimetten Fazla Ve Özel Hisse Vermek)
- Tenfîlin Hükmü
- 5- DÜŞMANLARIN İSTİLASI
- Dâr-i Harbin, Dâr-i İslâm Olmasının Şartı
- Dâr-i İslâmın, Dâr-i Harb Olmasının Şartı
- 6- MÜSTE'MEN (= EMÂN ALTINDA BULUNANLAR)
- 1- Müslümanların, Dâr-i Harbe Emân İle Girmeleri
- Dâr-i Harbe Götürülüp Götürülmeyecek Şeyler
- Bir Zimmî, Dâr-i Harbe Ne Götürebilir?
- Emanlı Harbi, Yurduna Dönerken Ne Götürebilir?
- 2- Harbînin Dâr-i İslama Girmesi
- 3- Ehl-i Harbin Hükümdarının, İslâm Devlet Başkanına Veya Ordu Komutanına Gönderdiği Hediye
- Devlet Memuruna Verilen Hediye
- 7- ÖŞÜR VE HARÂC ARAZİ İKİ NEV'ÎDTR
- Öşür Arazisi:
- Bazı Arazilerin Hududu
- Harâc Arazisi
- Sulhla Fethedilen Arazi
- Halkı İsteyerek Müslüman Olan Arazi
- Diriltilen Arz-ı Mevât'ın Vergisi
- Basra Arazisi
- Harâc Arazisinin Nevileri
- Harâc-ı Mukâsemenin Takdiri
- Harâc Arazisine Sahip Olan Herkes, Harâc Verir
- Velîyyü'l-Emr Tarafından, Öşrün Arazî Sahibine Bırakılması
- Sahibinin Bakmadığı Harâc Arazisi
- Özürsüz Olarak, Daha Düşük Değerli Bir Mahsul Yetiştiren Kimseden Alınacak Vergi
- Sahip Değiştiren Harâc Arazisi
- Bir Araziden Hem Harâc, Hem De Öşür Alınamıyacağı
- Öçür Arazisini Satın Alan Zimmî
- İşlenilmeyen Harâc Arazisinin Durumu
- Sahipleri Tarafından Terk Edilen Harâc Arazileri
- Zimmîlerin Başka Bir Yere Nakledilmeleri
- Cinsleri Karışık Olan Arazilerin Haracı
- Su Baskınına Veya Diğer Âfetlere Maruz Kalan Harâc Arazisi
- Âfete Maruz Kalan Öşür Arazisi
- Âfete Uğrayan Zîraatçilere Yardım
- Üzüm Çubuğu Veya Ağaç Dikilen Ziraat Arazisi
- Harâc Toplayacak Kimsenin Vasıfları
- Haraç Ve Öşür Borcu İle Ölen Kimse
- Haracı Veya Öşrü Verilmeyen Mahsulün Durumu
- Haracı Acilen (= Önceden) Almak
- 8- CİZYE
- Cizye Kimlerden Ve Ne Zaman Alınır
- Putperest Ve Mürted Araplar
- Cizyeden Muaf Olanlar
- Necrân Hıristiyanlarına Konan Vergi
- Köle Ve Cizye
- Ferdin Cizye Mükellefiyeti Ne Zaman Başlar
- Cizye Borcu Ne Zaman Kalkar
- İki Senelik Cizye Peşin Alınırsa
- Zimmîlerin Kilise, Havra Ve Ateş-Hâne Yapmak İstemeleri
- Önceden Yapılmış Kilise Ve Havralar
- Zîmmîlerîn Eskiden Yapılmış Kiliseleri Yıkılmışsa
- Harbîlerle Yapılması Uygun Olmayan Bazı Sulh Şekilleri
- Zimmîlerin Kılık, Kıyafet Ve Davranışları
- Zimmîlerin Kıyafetleri
- Müslümanlara Ait Şehirler
- İslam Şehirleri İle İlgili Hükümler
- Zimmîler, Kendi Dinlerince Yasak Olan Şeyleri Yapmaktan Menedilir
- Karısı Zimmiye Olan Müslüman
- Zimmîlerîn Müslümanlara Ait Bir Şehirde Oturmaları Ve Oradan Ev Satın Almaları
- Ahidlerî Bozulan Zimmîler
- 9- MÜRTEDLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER
- Mürted Ne Demektir:
- İrtidâdın Rüknü:
- Riddetin Sahih Olmasının Şartı:
- Mürtedin Malı
- Mürtedin Tasarrufları (= Yaptığı İşler)
- Küfrü Gerektiren Haller
- 1) Îmân Ve İslâm'a Taalluk Eden, Küfür Sözleri
- 2) Allah'ın Zâtı Ve Sıfatları İle İlgili Küfür Sözleri
- 3) Peygamberlerle İlgili Küfür Lafızları
- 4) Kur'ân-ı Kerîme Taalluk Eden Küfür Lafızları
- 5) Namaz, Oruç Ve Zekâtla İlgili Küfür Lafızları
- Zekât:
- Oruç:
- 6) İlim Ve Âlimlerle İlgili Küfür Lafızları
- 7) Helâl Ve Haramla İlgili Küfür Lafızları
- 8) Fâsık, Fâcir Ve Benzerlerinin Sözlerine Taalluk Eden Küfür Lafızları:
- 9) Kıyamet Gününe Taalluk Eden Küfür Lafızlar!
- 10) Açık Ve Kinayeli Sözlerle, Küfrü Telkin Etmek, İrtidâdı Emretmek Ve Öğretmek Ve Kâfirlere Benzem
- Küfrü Telkin Etmek:
- Kâfirlere Benzemek
- 10- BAĞÎLER [152]
Son eklenen ruyalar
- rüya tabiri
- Rüyada beyaz kıyafetli olarak hz. Ali'yi görmek
- Dağdan inerken kurbağadan korkup bağırdım
- Altın yüzük, kar, ölü hayvanlar ve bal ikram ettim
- Rüyamda bulaşık makinası almam ne demek
- devamlı dişlerim elime dökülüyor agrısız
- rüyam da başka kimse nı namaz kıldı nı gormek
- rüyada kar görmek
- rüyamda sigara paketini eşime verdim
- ruyamda sag elımın sarktıgını gordum