Nutfe: Meni demektir.

Saîd . jman saadetine eren bahtiyar kişidir.

Şaki: Aksine İman saadetini tatmayan bedbaht kimsedir.

Hadisin zahiri gösteriyor ki insan, anne karnında kırkar günlük üç dev­re kaldıktan sonra Allah, ona ruh üfürmek için bir melek gönderir. Bu devrelerin toplamı dört ay eder. Dört aydan sonra anne karnındaki cenine melek tarafından ruh üfürülür. Doğduğu zaman yiyip içeceği rızkı, eceli, ameli, şaki mi yoksa said mi olacağı yazılır. İşte mukadderat denilen şey­ler bunlardır. Hadis-i şerif sarahaten kaderi isbat etmektedir.
Yalnız Rasûlullah (s.a.) bu hadiste nadiren meydana gelen halleri be­yan etmektedir. Bu haller ömür boyunca cennete girmeye sebep olan amelleri işleyip, sonunda cehennemlik olmak ve ömrü boyunca cehenne­me girmeyi mucib ameller işleyip sonunda cennete girmektir. Teâlâ Haz­retlerinin lutf-u keremine nihayet olmadığı için birçok insanlar ölümleri­ne yakın serden hayra dönerler. Hayırdan şerre dönenler ise, pek nadir gö­rülür. Rasûlullah (s.a.) bu halleri arşınla temsil buyurmuştur. Yani ölü­müyle ahiret arasında o kadar az zaman kalmıştır ki, bu kimse ile varaca­ğı yer arasında sadece bir arşın mesafe kalmasına benzer. Ekseri hallerde ise insanlar, amellerine göre dünyadan giderler.[473]

İnsanoğlunun yaradılış safhaları Kur'an-i Kerim'de meâlen şöyle be­yan buyuruluyor:
"Andolsun ki biz insanı (Adem'i) çamurun özünden yarattık. Son­ra Âdem'in neslini muhkem ve sağlam bir yerde (rahimde) az bir su yaptık. Daha sonra o suyu kan pıhtısı haline getirdik. Bundan sonra da kan pıhtısını bir parça et durumuna koyduk. Bunun sonunda et parçasını insan iskeleti haline soktuk. Bunun ardından da kemiklere et giydirdik. Daha sonra ona başka bir yaratılış (ruh) verdik. Bu se­beple bak! Şekil verenlerin en güzeli olan Allah'ın şanı ne yüce­dir!"[474]
4700 numaralı hadisin şerhinde de açıkladığımız gibi insanın dört tür­lü yazgısı vardır, Bu hadis-i şerifte sözkonusu edilen bunlardan sadece bi­risidir.[475]
4709... İmran b. Husayn'dan rivayet olunmuştur, dedi ki: Rasûlullah (s.a.)'a: "Ey Allah'ın Rasulü, cennetliklerin cehennemlik­lerden ayrılacağı belirlenmiş midir?" denildi. (Rasulü Ekrem):

"Evet" cevabını Verdi. (Soruyu soran kimse bu defa şöyle) dedi: "Öy­leyse amel edenler neye amel ediyorlar?"
(Fahr-i kâinat Efendimiz bu soruya da şöyle) cevap verdi: "Herkes yaratıldığı şeye erişmeye muvaffak edilir,”[476]