835. Su'al: Sipahilerin arz-ı mîrîde olan mahsûlden aldıkları sümün, ve resm-i çift deyu aldıkları akça ve resmi bennâk ve resm-i mücerred ve resm-i ganem ve resm-i nahl ve resm-i tapu sipahilere helâl olur mu?

Cevap: Resm-i ganem, ganemin zekâtıdır, ikiyüz dirheme mâlik olmayana haram değildir. Resm-i nahl dediği balın öşrü ise, fâkîr olana ol dâhi haram olmaz. Elinde yeri olmayan müslimden alınandan gayrisi ganî olana dâhi haram olmaz. [885]
836. Su'al: Arz-ı mîrînin, bey'i ve hibesi ve rehni ve ağırlık verilmesi ve bedel-i sulh deyu verilmesi şer'an caiz olur mu?

Cevap: Olmaz. [886]
837. Su'al: Bir karyenin malikânesinden murad, yerinin tasar­rufu mudur, yoksa öşr-i hâsıl mıdır?

Cevap: Hiç biri değildir, yerin rakabesidir. Sahibinin yer mülküdür. Dîvânîsinden alıntın, ol yerden alınan onda bir yahut se­kizde bir harac-i mukâsemedir. Ve çift akçası deyu alınan harac-i muvazzafıdır. Yeri tasarruf' eden re'âyâ müste'cilerdir. Malikâne canibe onda bir midir, sekizde bir midir verdikleri yerin ücretidir. [887]
838. Mes’ele: Zeyd-i sipâhî, re'âyâsınm terekesinden kırk kilede beş kile, ve yirmi iki akça çift hakkı, ve mücerredden altı akça, ve te'ehhül edenlerden dokuz akça, ve öşr-i kovan ve resm-i 'arûs deyu aldığı helâl olur mu?

Elcevap: Kadimden sekizde bir âlını gelicek helâldir. Çift akçası yirmi iki akça dahi helâldir, Ba'zı yerlerde elli yedişer vazy olunmuştur. Mücerred ve mütehhüin elinde azdan çoktan yer yok ise anlardan alınana bir mesned-i şer'î yoktur, Resm-i arûs dahi öyledir. Öşrî yerde hâsıl olan balın öşrü verilmek lâzımdır. [888]
839. Su'al: Zeyd, tasarrufunda olan mîrî yerin üzerine buğday ekip biçip, ağniyâdan olan sipâhî Amra öşrün verdikten sonra, buğdaydan fukaraya bir miktar nesne lâzım olur mu?

Cevap: Öşür, öşür değildir. Öşür demek, âmme-i nâsın galat-ı fahişleridir. Mîrî yer cemî'an harâciyedir. Asla öşriye olmak muhaldir. Verilen behre harâc-i mukâsemedir. Sipahinin hakk-i şer'îsidir. Arz-i öşriye, nevâhi-i Ra'be-i muazzamadır. Andan alı­nan öşür fukaraya verilir. [889]
840. Mes’ele: Sipâhî, reayanın gailelerinin öşrünü, cebren akça al­maya kadir olur mu?

Elcevap: Olmaz. [890]
841. Mes’ele: Zeyd-i câbî, cibâyetinde re'âyâdan aldığı mahsûlü bey' ettikte narh-i rûzîden eksiğe bey' eylese, emr-i şerîf ile teftiş olundukta, a'yân-i vilâyetten ol zaman narh-i rûzî ne idüğü ma'­lûm olduktan sonra, mezbûr câbîden narh-i rûzî üzere akçayı, mütevellî-i vakf almağa kadir olur mu?

Elcevap: Kadirdir. [891]
842. Mes’ele: Resm-i çift ve resm-i bennâk deyu alman akça heIâl midir?

Cevap: Resm-i çift ve ekinli bennâk resmi helâldir, meşru­dur, arzın harac-i muvazzafıdır. [892]
843. Su'al: Emr-i şerîf ile tekâlif-i 'urfiyeden mu'âf olan ehl-i karyeden, emîn bennâk almağa kadir olur mu?

Cevap: Bennâk akçası tekâlif-i 'urfiyeden ise alınmaz. [893]
844. Su'al: Zeyd-i sipâhî re'âyâsından ispençe deyu aldığı akça, ve bağlarının üzümün 'asr ettikte yedi ölçüde birini, ve hınzır ye­dikleri zamanda dahi ikisine bir akça alsa helâl olur mu?

Cevap: Hınzırdan alınan nâmeşrû'dur. Amma kalanı kadim­den alını geldiyse tağyir olunma olmaz. [894]
845. Mes’ele: Zeyd-i sipahi, onbeş kilede iki kile öşür alsa şer'an helâl olur mu?

Elcevap: Sipahinin aldığına öşür demek cehelededir. Öşür olsa fukaraya verilir idi. Harac-i mukâsemedir. Ol onda bir alınmak lâzım değildir. Yerin tahammülüne göre vaz' olunur, nısfına değin caizdir. [895]
846. Su'al: Zeyd semen takdir olunan yerlerde, vermeyip öşür verse helâl olur mu?

Cevap: Vazifesi semen ise olmaz. [896]
847. Su'al: Baba ve müsellem taifesine, yerlerinde götürdükleri hâsıldan öşür verilmek lâzım olur mu?

Cevap: Kadîmden nice olu gelir ise tağyir olunmaz [897]
848. El-Su'al: Timar ile hisar eri olan Zeyd, vakt-i hasadda bir ay hizmet eylese Amr "a'şârı ben alırım, kabz ettim" deyu Zeyde vermemeğe kadir olur mu?

Elcevap: Olur, Umarda böyledir. [898]
849. Mes’ele: Kadîmden sultan Murad han (aleyh-ir-rahmeti ve-1-gufran) vakfından olan mahsûlün bâyi'i olanlarından alınmak mümkün olmamağın, bacı, tüccar taifesinden alım gelmiş iken, hâ­len tüccar vermemeğe kadir olur mu?

Elcevap: Şeri-i şerife bacın alâkası yoktur. [899]
850. Mes’ele: Bac-i bâzâr vakf olmak caiz olur mu?

Elcevap: Olmaz, pazar yeri vakf olunup, üzerinde bey' olunan nesnelerden ücret alınmak caiz olur, şer'îdir. [900]