Yukarıda zikredilen dört sınıfın mirasa hak sahibi olmaları ile ilgili tercih sebepleri şunlardır:

Birincisi: Kurbî cihet (= yakınlık yönü). Bu sınıflar itibarı iledir.

İkincisi: Kurbî derece (= yakınlık derecesi). Bu da, bir sınıfta bu­lunan vârislerin, ölüye en yakın olmaları itibarı iledir.

Üçüncüsü: Karabet (= yakınlık) Kuvveti. Bu da, vârislerin ana-baba bir veya baba bir olmaları itibariyledir.

Bundan dolayı binefsihî asabelerin tevarüsünde, (= mîrasa mâlik olmaları hususunda) evvelâ kurbî cihete bakılır.

Bu dört sınıf asabeden çeşitli sınıfta olanlar birlikte bulunursa, birinci sınıfta olanlar mîrasa nail olurlar. Birinci sınıftan kimse ol­mazsa, ikinci sınıftan olanlar; ikinci sınıftan kimse olmazsa, üçüncü sınıftan olanlar; üçüncü sınıftan da kimse bulunmazsa, dördüncü sı­nıftan olanlar mîrasa nail olurlar.

Asabeler, mîrasa hak sahibi olmaları hususunda şöyle de sıralanabilir:
1-) Asabelerin en yakını oğuldur.

Sonra, yakınlık derecelerine göre, asabeler şöyle sıralanır.
2-) Oğulun -ilâ nihâye- oğulları.
3-) Baba
4-) Babanın babası olan dede.
5-) Baba-ana bir kardeş.
6-) Baba bir kardeş.
7-) Baba-ana bir kardeşin oğlu.
8-) Baba bir kardeşin oğlu.
9-) Babanın öz kardeşi olan (ana-baba bir) amca.
10-) Babanın baba bir kardeşi olan amca.
11-) Babanın baba-ana bir kardeşi olan amcanın oğlu.
12-) Babanın baba bir kardeşi olan amcanın oğlu.
13-) Babanın baba-ana bir amcası.
14-) Babanın baba bir amcası.
15-) Babanın baba-ana bir amcasının oğlu.
16-) Babanın baba bir amcasının oğlu.
17-) Dedenin amcası.

Mebsnt'ta da böyledir.

Aynı derecede bulunan asabelerden bir topluluk vâris olduk­larında, tereke bunlar arasında usul itibariyle değil de, bedenleri iti­bariyle taksim edilir.

Meselâ: Bir kardeşle, on tane de diğer bir kardeşin oğlu veya bir amca oğlu ile on tane de başka bir amcanın oğlu bir arada bu­lunsalar, tereke on bire taksim edilip, her birine birer sehim verilir. el-İhtiyâr'da da böyledir.

Ölen şahsın kendi cüz'ü ile usûlünden biri (mesela: Ölen şah­sın oğlu ile babası) bir arada bulunsa, asabelik bakımından oğlu ter­cih edilir. Babası, ashab-ı ferâizden olduğu için südüs (= altadı bir) hissesini alır; bakisi —ölenin— oğluna kalır.

Ölünün oğlunun oğlu ile babası veya dedesi hakkındaki hüküm de böyledir.

Misaller:

M

M

1 südüs	1 südüs	4 baki	eşele:  6
eb (= baba)	üm (= anne)	ibn (= oğul)
3 sumun	4 südüs	17 baki	_ eşele:    24
zevce (= karı)	eb (= baba)	ibnü'1-ibn (= oğulun oğlu)
3 rubu'	2 südüs	7 baki	_ eşele:    12
zevç (= koca)	ced              ibnü ibni'1-ibn (= dede) (= oğulun oğlunun		oğlu)

Ölenin usûlü ile usûlünün cüzleri (meselâ: Ölen şahsın babası veya babasının babası ile, babasının cüzleri yani kendisinin ana-baba bir veya baba bir kardeşleri) içtima ederse; bu durumda aslı tercih olur ve usulünün cüzleri mirasa hak sahibi olamaz.

Misaller:

nısıf                        baki                    sakıt
#________________________________________________eşele:  2

zevç                          eb                ah liebeveyn

(= koca)                ( = baba) (= ana-baba bir erkek kardeş)
1                               3                         —

rubu'                         baki                    sakıt
pj_________________________     •      ________________ eşele: 4

zevce                     •'  ced               ah liebeveyn

(= karı)                   (= dede)   (= ana-baba bir erkek kardeş)

Ölen şahsın babasının cüzleri ile cedd-i sahihinin cüzleri (ya­ni: Ölenin ana-baba bir veya baba bir kardeşleri ile baba bir amcala­rı) bir araya gelirse, bu durumda babanın cüzleri (yani ölenin kar­deşleri) tercih edilir. Ve dedenin cüzleri, onun terekesinden hisse alamaz.

Misaler:
i                     1                 _

nısıf                        baki                    sakıt
jq________________________________________________eşele:  2

zevç                  ah liebeveyn         am lehümâ

(= koca)            (= ana-baba bir    (= ana-baba

erkek kardeş)         bir amca) «
1 rubu'
3 baki

sakıt

M.
eşele:  4

zevce              ibnü ah îiebeveyn     am lehümâ

(= karı)          (= ana-baba bir     (= ana-baba

erkek kardeşin oğlu)     bir amca)

Ölen şahsın birinci, ikinci ve üçüncü sınıf asabelerinden kim­se bulunmazsa; sıra dördüncü sınıf asabelere (yani: Cedd-i sahihin cüzlerine) gelir. Bunlar, kurbî derece ve kuvvet-i karabetlerine göre vâris olurlar.

M.

N

Misaller:
1	1
nısıf	baki

zevç

(= koca)

sakıt
eşele:  2

am lehümâ             am Iieb
(= ana-baba    (= baba bir amca)1 bir amca)

1 rubu*	3 baki	sakıt
zevce (= karı)	ibni am lehümâ (= ana-baba bir amcanın oğlu)	ibni am Iieb (= baba bir amcanın oğlu)
1 nısıf	1 baki	sakıt
bint (= kız)	am Iieb (= baba bir amca)	ibni am lehümâ (= ana-baba bir amcanın oğlu)

eşele:  4
eşele:  2

Asabelerden, bir sınıfa mensup müteaddid kimseler bir ara­ya gelince, ölen şahsa olan yakınlık dereceleri itibariyle tercih edilir­ler. Yani, bunlardan hangisi ölen şahsa daha yakın ise, o vâris olur; diğerleri vâris, olamaz. Oğul ile oğulun oğlu gibi....

Misaller:

n

M

1 sümün	7 baki	sakıt
zevce (= karı)	bint (= kız)	ibnü'1-ibn (= oğulun oğlu)
1 nısıf	1 baki	sakıt
zevç (= koca)	eb (= baba)	ced (= dede)
1 rubu' r	3 baki	sakıt
zevce (= karı)	ah Iieb (= baba bir erkek kardeş)	ibni ah Îiebeveyn (= ana-baba bir er kardeşin oğlu)
1 nısıf	1 baki	sakıt
bint (= kız)	am lehümâ (= ana-baba	ibni am lehümâ (= ana-baba bir

eşele:  8
eşele:  2
eşele:  4
eşele:  2

bir amca)         amcanın oğlu)

Binefsihî asabelerin üçüncü veya dördüncü sınıfına mensup, aynı yakınlık derecesini hâiz bulunun kimseler bir araya gelince, ka­rabet kuvvetine göre tercih olunurlar. Yani: Ölüye hem baba, hem de anne cihetinden akraba bulunanlar tercih edilir.

Meselâ: Ölen şahsın ana-baba bir erkek kardeşi, baba bir erkek kardeşine tercih edilir.

Misaller:
1                                 3                            -rubu'                         baki                     sakıt M---------------------'■--------------------___________________eşele:  4

zevce (= karı)
1 nısıf

ibni ah lehüma          ibni ah lieb

(- ana-baba bir     (= baba bir erkek erkek kardeşin oğlu)     kardeşin oğlu) 1

baki

sakıt
eşele:  2

bint                ibni am lehümâ

(= kız)            (= ana-baba bir
amcanın oğlu) [44]