İcâre İle İlgili Diğer Bazı Mes'eleler

Burda aslolan: : İcare bir amel (= iş) üzerine vaki olduğu zaman, o amelle ilgili her şey —her ne kadar icarede söylenmemiş olsa bile— ona tabidir.

Bu hususta, örfe müracaat edilir. Muhıyt'te de böyledir.

Bir kimse, elbise dikmesi için, bir terzi icarladığı zaman, kumaş, elbise sahibinden olur. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.

Bir adam, elbise diktirmek üzere bir terzi icara tuttuğu zaman, onun iplik ve iğnesi —örf böyle ise— terziye aittir.

Bizim örfümüzde, iplik elbise sahibine aittir.

Eğer elbise harir (ipek) ise, elbise dikilen iprişim elbise sahibine aittir.

Fırından ekmek çıkarmak, ekmekçiye aittir.

Kazandan yemek çıkarmak, —düğün (velime) yemeği için icar-lanmışsa— aşçıya aittir. Yoksa, özel olarak icarlanmışsa, aşçıya ait olmaz. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.

Bir kimse, yük taşıtmak için hayvan icarladığı zaman, palan, urgan, çuval... örfe göredir.

Hayvanı binmek için kiralamışsa, yine gem ve eğer örfe göredir. Muhıyt'te de böyledir.

Semerkand'a veya Buhârâ'ya kadar gitmek üzere bir hayvan icar-Iayan kimse, geri dönüp gelince, istihsanen, bu müste'cirin o hayvanı getirip mal sahibine teslim etmesi gerekir. Hızânetü'l-Fetâvâ'da da böyledir.

Bir adam, bir hayvanı, yükünü sahibi yükletmek üzere kiralarsa, yükü, o hayvandan indirmek de, hayvan sahibine ait olur. Fakat onu eve taşımak,onun görevi olmaz. Şayet o beldede örf böyle ise, öyle olur. Hizânetü'l-Müftîn'de de böyledir.

Yükü eve taşımak  hamala ait olduğunda,  onu  evin  üstüne çıkarmak, ona ait olmaz. Ancak, bu şart koşulursa, o halde şarta uyulur. Buğdayı veya benzeri şeyleri bir yere dökmek de böyledir; şarta bağlıdır. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.     .
Ebû'1-Leys Nevâzil'de şöyle buyurmuştur:

Değirmen bendini —kanalım— kazmak, onu icara verene aittir. Zira, susuz değirmenden menfaat elde etmek mümkün olmaz. Ancak, suyu ile menfaat hasıl olur. Su da kanalsız akmaz.

Fakat, "kanalını kazmak, müste'cire ait" diye akid yapmışlarsa, bu müstesnadır. Serahsî'nin Muhıyti'nde de böyledir.

Bir adam, bir yaprak kağıt kiraladığında, onun beyaz kalması şart koşulursa, bu icare fasid olur. Mürekkep (le yazılması) şart koşulursa, caiz olur. Hızânetü'I-Müftîn'de de böyledir.

İmâm Muhammed (R. A.)'den sorulmuş:

Bir adam, elbise yıkaması için, bir çamaşırcı icarladığında, bu elbi­seyi yıkanacak yere kim götürecek?

İmâm şöyle buyurmuş:

— "Ben çamaşırcının götürmesini güzel görüyorum. Ancak, çamaşırcı, sahibinin götürmesini şart koşmuşsa, işte o müstesnadır. Serahsî'nin Muhıytı'nde de böyledir.

Sırtında,   buğday   taşıması   için,   bir   hamal   veya   hayvan icarlandığmda, ipi ve çuvalı, taşıyanlara aittir.
Ebû'1-Leys: Bizim örfümüzde, her halde, çuval mal sahibinin olur. Ancak, şart koşar da icarlayan zat, ipin de, çuvalın da hamaldan olmasını isterse, o zaman, öyle olur. Zira ip, yükün bağlanıp düşmeme­sine yardım aletidir." demiştir,

Bir adam, yük taşıtmak üzere bir hamal icarlayıp, gideceği yeri belirtir; bu hamal oraya varınca, o yükü o eve indirir; sonra da sahibine, onu tartıp teslim eder; ancak sahibi onu, o yerden bir müddet kaldırmaz; ücreti hakkında da birbirlerini dava ederler; ev sahibi de, o hamaldan işkaliye icarı isterse; alimlerimiz: "Eğer onlardan birisi, o yeri icarlamış ise, icar orayı kiralayana aittir. Şayet hamal kiralanmamış bir yere koymuşsa, tartılıp teslim edildikten sonra, bu yerin kirası, hamalı kira­layan şahsa aittir.

"Bu icar, hamala ait." diyenler de olmuştur.

Yük taşıtan şahıs, hamaldan, o yükü ikinci defa tartmasını talep ederse, hamal bunu yapması hususunda zorlanamaz. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.

Ebû Bekir (R.A.)'dan sorulmuş:

— Satılan bir şeyi ölçen şahsın ücretini kim verecek? İmâm, şu cevabı vermiş:

— Satıcı verecek... Satılan şeyi tartan şahsın ücretini ise müşteri ( = satın alan şahıs) verecek... Hâvî'de de böyledir.

Ebû Bekir (R.A.)'den sorulmuş:

—  Bir adam, bağında yaş üzüm sattığı zaman, bu üzümleri kim toplayacak ve kim tartacak?

İmâm, şu cevabı vermiş:

—  Götürü usûlü satmışsa, toplayıp bir araya yığmak müşteriye aittir. Şayet tartım şartıyla satmışsa, bu işler satıcıya aittir. Ancak, satıcı ihaleye verirse, tartmak üzerine vacib olmaz. Fakat, o tartılarak satılır. Şayet müşteri, satıcıyı doğrularsa, o tartmakla mükellef değildir. Şayet yalanlarsa tartması ona teklif edilir. Tatarhâniyye'de .de böyledir.

Ebû'l-Kâsım (R.A.)'dan sorulmuş:

Belirli bir yığın buğday ödünç alındığı zaman, onu taşımak, buğay sahibine mi, yoksa borç alana mı ait olur? İmâm şu cevabı vermiş:

— Borç alana ait olur. Ancak, borç alan şahıs, diğerine: "Bir adam icarla da, onu taşıt." derse, o takdirde, onu taşıtmak borç verene ait olur. Sonra da borç veren bu şahıs, borç alana müracaat ederek verdiği hammaliyeyi ondan alır. Hâvî'de de böyledir.

Ebû Nasr ed-Debbûsî'den sorulmuş:

—   Bir hamal yolda durup, günlerce bekler ve yük sahibinden taşıdığı kaplar için daha çok hammaliye almak isterse, durum ne olur?

İmam, şu cevabı vermiş:

Bu hamalın yolda beklemesi gasb olur; aldığı ücreti geri vermesi gerekir. Beklediği yerden itibaren, mal sahibinden alacağı hammaliyeyi, mal sahibine öder. Kapların ücreti taşıtana aittir. Tatarhâniyye'de de böyledir.
En doğrusunu bilen Allah'u Teâlâ'dır. [36]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..