12- KAN DÖKME VE YARALAMA HUSUSLARINDA YAPILAN SULH

Bir nefis ve ondan aşağ hakkında, —ister kasden, isterse hataen olsun cinayetten dolayı anlaşma yapmak caizdir.

Ancak kasden yapılan cinayet için, diyetin fazlası ile anlaşma yapmak caizdir, ihtiyar'da da böyledir.

Bu anlaşmada malı suçu işleyen verir; akrabalarının vermesi gerekmez. Hâvî'de de böyledir.

Hataen işlenen cinayetlerde (yaralamalarda diyetten fazlasıyla anlaşma yapılması caiz olmaz. Ihtiyar'da da böyledir.

Taraflar diyet miktarına anlaşma yaparlarsa bu böyledir.

Bunun dışında, fazla bir şeye karşılık anlaşma yaparlarsa, —aynı mecliste teslim etmek şartıyla —bu anlaşmada— borç sebebiyle, borçtan ayrılınmış olmaması için caizdir.

Şayet, hakim, diyeti "yüz deve" olarak hükmeder; katilin velisi de, —buna karşı— yüzden fazla sığır üzerine anlaşma yaparsa, işte bu caiz olur.

Eğer deve yerine tartılan veya ölçülen şeyler üzerine, —va'deli olarak— anlaşma yaparsa, —dirhemler ve dinarların dışında— bu caiz olmaz. Çünkü, bu durumda borç, borca muaraza etmiş olur.

Eğer develere karşı, onların kıymeti veya daha fazlası üzerine, —o hususta insanların aldanmayacağı şekilde,— anlaşma yaparlarsa, işte bu anlaşma da caizdir.

Eğer hakim, dirhemler veya dinarlar hükmeylemiş de, katil —yanında bulunmayan— buğday, arpa, deve veya sığır üzerine anlaşma yapmışsa; bu anlaşma caiz olmaz.

Çünkü insanın yanında olmayan bir şeyi satması caiz değildir.

Ancak selem olursa o müstesnadır.

Eğer hakim deve veya sığır hükmeder; katil de bundan dolayı yanında olmayan buğday veya başka bir şeye karşı anlaşma yapar; sonra da onu ayrılmadan temin ederek öderse; bu durumda anlaşma caiz olur.

Şayet ayrılmadan ödeme yapamaz ve arpayı veya buğdayı teslim edemezse, bu durumda anlaşma caiz olmaz. Siracü'l-Vehhâc'da da böyledir.

Cinayet, işleyen şahıs değil de, bir başka şahıs diyetten fazlasına anlaşma yapar; onu da öderse, bu fazlalık batıl olur.

Şayet başka cins üzerine anlaşma yaparlarsa, o caiz olur.

Dirhemler olarak hükmedilir de, ona karşılık ikiyüz dinara anlaşma yapar ve aynı mecliste teslim alırsa, bu caiz olur. 

Şayet bir şeyle hükmedilmeden önce, belirli olmayan yüz deve üze­rine anlaşma yaparsa, o zaman alacaklı muhayyerdir: Develerin yaşlarında noksanlık varsa, alacaklı, onları almayı reddedebilir. Hâvî'de de böyledir.

Bir kimse, bir şahsı kasden, diğer bir şahsı da hataen öldürdükten sonra, ölenlerin velileri, diyetlerinden daha fâzla bir miktar karşılığında anlaşma yaparlarsa, bu sulh (- anlaşma) her ikisi hakkında da caizdir.

Eğer o veliler, iki diyet üzerine veya onlardan daha aza anlaşma yaparlarsa, ona, yarı yarıya ortak olurlar. Serahsî'nin Muhıyti'nde de böyledir.

İçki karşılığında nikah olan kadına, mehr-i misil gerekir. Kasden öldürülen bir adam için, diyet olarak içki şart koşuiursa, bu durumda bir şey gerekmez.  Yani,  bu diyet batıl  olur.   Kâfî'de de böyledir.

Hata ile işlenen cinayette de diyet vacibdir. İhtiyâr'da da böyledir.

Kasden kesilen elden dolayı, içki veya domuz üzerine anlaşma yapılsa; bu anlaşma caiz olmaz.

Diyetten af sahih olur. Bu durumda, eli kesilen, el kesene bir şey için müracaat edemez.

Cinayet hataen işlenmiş olursa, eli kesilen şahıs diyet için müracaat eder.

Anlaşma hür bir kişiye karşı yapılmışsa, durum böyledir. Muhıyt'te de böyledir.

Başka bir ölüm cinayetinin affına karşılık, af ile anlaşma yapıl­ması caizdir. İhtiyar'da da böyledir.

Bir adam, diğerini kasden yaraladığında yaralanan şahıs, ya iyileşir veya ölür. Bu durumda, kasden yaralayan şahıs, eğer yarala­madan, vurmadan,  baş  yarmadan,  el   kesmeden   veya   başka   bir cinayetten dolayı anlaşma yapmışsa, bu anlaşma caiz olur.

Şayet, eseri kaldığı halde bir eseri kalmadan yara iyileşirse, bu anlaşma batıl olur.

Eğer o yaralamadan dolayı, yaralanan şahıs ölürse; İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre, o anlaşma batıl diyet yacib olur.

İmâmeyn buna muhaliftir. Taraflar eşyayı hamseden (yaralama vurma, baş yarma, el kesme ve diğer bir cinayet gibi beş şeyden) ve onlardan dolayı meydana gelen şeylerden anlaşma yaparlar, ve yara­lanan bundan ölürse, bu anlaşma caizdir.

Yaralanan iyi olursa, burada zikredildiğine göre yine, bu anlaşma caiz olur.

Bir adam, diğerini yaraladığında, yaralanan şahıs, bu yaralamadan dolayı anlaşma için, bir vekil tutar ve ölürse bu anlaşma nefisden olur. Eğer iyi olursa, bu durumda bir diyetin yarısı, yaralanana teslim edilir. SerahsFnin Muhiyti'nde de böyledir.

Cinayet  kasden  olduğu  zaman yaralanan şahıs,  yaralayanla —ölüm hastalığı sırasında— az bir şey üzerine anlaşma yaparsa, bu anlaşma caiz olur.

Eğer yaralama hataen olur ve anlaşma yapan da ölüm hastalığı üzerinde bulunur ve malının üçte birinden diyeti düşerse; bu vasiyyet akrabaları için sahih olur; katil için sahih olmaz. Eğer diyet katil üzre vacib ise, ölenin akrabaları onu alırlar. Muhıyt'te de böyledir.

Hasta bir adam, kasden ölümden dolayı hal-i hazırda ödenmek üzere, bin dirheme anlaşma yapar; anlaşmadan sonra da, onu bir yıl sonraya   ertelerse,   —malının üçte birinden—   bu   te'hir  caiz  olur. Mebsût'ta da böyledir.

Bir adam, diğer bir şahsın parmağını, kasden veya hataen keser; sonra da bir mal karşılığı anlaşma yapar; bilahare, o kesilen parmağın yanındaki parmak da çolak olursa, kıyasa göre, kesen şahsa, o parmağın diyetini de vermesi gerekir.
Bu, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre böyledir. İmâmeyn'e göre birşey gerekmez. Hâvî'de de böyledir. [19]


Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..