Ticarete me'zun bir köle de, düşürmede, geriye bırakma ve anlaşma ile işini halletmekte, mükâtep gibidir.

Ticarete ehli bir kölenin, alacağının bir kısmı hakkında yapacağı anlaşma —eğer— beyyinesi yoksa caiz olur.

Şayet beyyinesi varsa, bu sulh caiz olmaz. Hâvî'de de böyledir.

Bir kimse, ticaret yapmasına izin verilmiş olan bir köleden alacaklı olduğunu iddia ettiğinde, bu köle, —inkar veya ikrarla— üçte birini düşürmek, üçte birini tehir etmek ve üçte birini de ödemek üzere anlaşma yaparsa, bu anlaşma caiz olur.

Eğer kölenin efendisi inkar eder, iddiacının da beyyinesi bulunmaz; köle de o adamla anlaşma yapar ve elinde ticaret malından birşey bulunmazsa, efendisi hakkında, yaptığı anlaşma caiz olmaz. Fakat, köle hakkında, yapılan bu anlaşma caiz olur ve azad edildikten sonra, bor­cunu öder.

Eğer elinde ticaret malı varsa, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre, her ikisi hakkında da, yapılan bu anlaşma caiz olur.

İmâmeyn'e göre ise, caiz olmaz. Muhıyt'te de böyledir.

Bir kimse, ticaretten men edilmiş bir köleden, alacak iddiasında bulunduğunda, o köle, bir kısmını düşürmek ve bir kısmını te'hir etmek üzere anlaşma yaparsa, bu caiz olmaz.

Bu durumda yiyecek üzerine yapılan anlaşma da caiz olmaz. Keza, dirhemleri gasbeder ve dinarlar üzerine anlaşma yaparlarsa, bu anlaşma caiz olmaz. Mebsût'ta da böyledir.

Ticaretten men edilmiş bir köle ticaret yapmasına izin verilmiş bir köleden, alacaklı olduğunu iddia eder ve onun iddia ettiği alacağın bir kısmını vermek üzere, anlaşma yaparlar ve bu durumda iddia sahibinin beyyinesi bulunursa, bu anlaşma sahih olmaz.

Eğer beyyinesi yoksa, caiz olur.

Şayet davacı izinli köle olur da; davalı da mahcur (= ticaretten men edilmiş) köle olursa; —beyyinesi olsun veya olmasın— yapılan anlaşma caiz olmaz.

Fakat o kök azad edilirse, iddiacı alacağım ondan alır.

Davacının beyyinesi olsa bile, davalının efendisi. hakkında, bu anlaşma caiz olmaz. Muhıyt'te.de böyledir.
En doğrusunu bilen Yüce Allah'dır. [25]