Bir kimsenin yaptığı mescid; yolunu kendi mülkünden ayırıp, içinde namaz  kılınmasına izin vermedikçe,  o  şahsın mülkiyetinden çıkmaz.

Burada ifraz (-   ayırma), Allahu Teâlâ için, hâlis bir niyyette olmalıdır.

Bir kimse, evinin içinde bir mescid yapıp, insanların oraya girerek namaz kılmasına izin verir ve bu mescidin yolunun da buradan odluğunu şarta bağlarsa, o yer, mescid olur. Yolu şartla belirtilmemişse, burası mescid olmaz.

Bu kavil, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'nindir.

İmâmeyn'e ise:  "Burası, mescid olur. Yol, hiç, bir şarta lüzum olmadan, o mescidin hakkıdır." demişlerdir. Kunye'de de böyledir.

Sağnâkî'de ise: "Burasının kapısı, büyük bir yola açılıyorsa, bu ev mescid olur." denilmiştir. Tatarhâniyye'de de böyledir.

Bir kimsenin yaptığı bir mescidin altında sirdâb (= mescidin altında bulunan, su soğutmaya veya oturmaya mahsus yer) veya üstünde bir bina olursa; mescidin kapısının yola açılması halinde, sahibi bu gibi yerleri satabilir..

Bu gibi yerler, sahiplen ölünce, mîras olarak vârislerine intikâl eder.

Beytü'l-Makdes'te olduğu gibi, sirdâbın, mescidin ihtiyacı için yapılmış olması da caizdir. Hidâye'de de böyledir.

Bir kimse, mescidin altında veya üstünde, geliri, mescidin imârına sarf edilmek üzere, dükkanlar yapmak istese; bunu yapmaya hakkı olmaz. Hidâye'de de böyledir.

Bir kimsenin, nTescid yaptığı yerde, namaz kılınmasına izin ver­mesi, İmâm Ebû Hanîfe ve İmâm Muhammed (R.A.)'e göre, elbette lazımdır.

Bu hususta, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'den iki rivayet vardır: Hasan'ın, İmâm'dan rivayetine göre, bu mescidde, mescid sahi­binin izni ile,  namazın,  iki  kişi veya daha kalabalık bir cemâatle kılınması   şarttır.   Nitekim,   İmâm   Muhammed   (R.A.)'in   kavli   de böyledir.

Hasan'ın rivayeti sahihtir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.

Bununla beraber, namazın ezan ve kametle kılınması da şarttır. Ve namazın sirran (- gizli) değil de, cehran (= açık) olması da gerekir.

Hatta, cemâatle namaz kılındığı halde, bu namaz, ezânsız, kametsiz ve gizli kılınmış olursa, bu iki imamımıza göre, bu durumda, burası mescid olmaz. Kifâye'de de böyledir.
Mescid sahibi bir kişiyi, hem imam hem de müezzin olarak tayin ettiğinde bu şahıs da, ezan okuyup, kamet getirerek yalnız başına namaz kılsa; bu durumda, burası, bi'1-ittifak mescid olur. Fethu'l-Kadîr'de de böyledir. [56]