3- Müddeâ Bih'in Akd Veya Mülk Sebeblerinden Biri Olması
Bir evin miras olduğu veya satın alındığı iddia olunur; şahitler de: "Mutlaka davalının mülküdür." derlerse, iddiacının beyyinesi kabul edilmez. Tebyin, Zehıyre ve Muhıyt'te de böyledir.
Meşhur olan, gerçekten miras davası da, mutlak mülk davası gibidir. Fethu'I-Kadîr'de de böyledir.
Bezzâziyye'de: "Bu sebeble, kesinlik olur." buyurulmuştur. Bahru'rrRâık'ta da böyledir.
Akdıyye'de şöyle zikredilmiştir:
Bir kimse, satın alma yoluyla iddiada bulunduğu halde, şahitler: "Mutlak mülktür." diye şahitlik yaparlarsa, bu durumda iddiacının sözü kabul edilmez. Belirli bir kimse, belirli şartlarda bir mülk satın aldığını söyleyerek: "Bu, benim malımdır." der; şahitler de, "onun malı olduğuna" şahitlik yaparlarsa, şehadetleri kabul edilir. Hulâsada da böyledir.
Babası-dedesi belirli bir şahıstan satın aldığım iddia ettiği halde "teslim aldığını" söylemez, şahitler de "onun malı olduğuna" şahitlik yaparlarsa, şehadetleri makbul olur. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir evi, bu evi elinde bulundurandan değil de, bir başkasından satın aldığını iddia edip, iki de şahit getirir, onlar da şeha-detlerinde: "Bu ev, hîbe edildi ve bu şahıs ondan teslim aldı." derlerse, şehadetleri kabul edilmez. Çünkü, bu şehadette uygunluk yoktur. İddiacı: "Satın aldım." dediği halde, şahitler: "Bağış yapıldı." derler ve sonradan iddiacı, bunu inkâr ederek: "Satın almadım; bana bağışlandı." der ve bunu da isbat ederse, şehadetler kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
Bir kimse, birinin elinde bulunan bîr evin "Kendisine bağışlandığını" iddia eder; "tasadduk edildiğini" söylemez; iki şahit de, "o evin sadaka olarak verildiğine" şahitlik yaptıkları halde, bu şahıs, hakimin yanında: "hibedir." diye iddia eder ve şahitlerle davacı arasında, böylece tenakuz vaki olursa; bu dava kabul edilmez ve dinlenmez.
Eğer, bu şahıs, kat'iyyetle iddia ederek "hîbedir." der; "tasad-duktur." demez; sonra da şahitler gelip "tasadduk olduğunu" söyleyince, "bende hîbe olduğunu inkâr edip," "tasadduk etmesini" istedim. O da bana tasadduk etti." derse, buna, böylece izin verilir. Mebsût'ta da böyledir.
Şayet, bu kimse, o şeyi, o şahsın "emanet koyduğunu" iddia eder; şahitler de, kendisine emanet konulan şahsın ikrarına şehadette bulunurlarsa, şahitlikleri kabul edilir. Gasb ve ariyet de böyledir. Fusûlü'l-Imâdiyye'de de böyledir.
İddiacı, "o şeyi seneler önce, satın aldığım" iddia eder; şahitler de buna şehadette bulunurlarsa, alım-satım tarihini bilmeseler (~ hatır-layamasalar) bile şehadetleri kabul edilir.
Bir kimse, alım-satım iddiasında bulunup da tarihini iki ay olarak söyler; şahitler de "bir ay" diye şehadette bulunurlarsa; şehadetleri kabul edlir. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir şahsın elinde bulunan bir köleyi, iddia ederek, "bir sene önce tasadduk eylediğini" söyler; elinde bulunan şahıs da, bunu inkar eder; şahitler de "o adamın, bu köleyi, iki yıldır satın almış olduğunu" söylerlerse, şehadetleri kabul edilmez.
Ancak, müddeî ile sözleri muvafık düşerse; (yani, müddet: Satın aldım fakat ona sattım. Sonra da, o, onu bana tasadduk eyledi." der; şahitler de aynısını söylerlerse, o zaman) şehadetleri kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
Bir kimse, "bir sene önce, alım-satım yaptığını" söylediği halde, şahitler şehadette bulunarak: "Gerçekten, bu bir tasadduk idi." derlerse, muvafakat bulunmadığı için, şehadetleri kabul edilmez. Zehıyre'de de böyledir.
Müddeî, "bir senedir, babadan kalma miras olduğunu" iddia ettiği halde, şahitler: "Bunu, mal sahibinden satın aldı." derlerse, hakim, onların şahitliklerini kabul etmez.
Şayet iddiacı, mirası inkar edip, "satın aldığım" söylerse, o takdirde, beyyinesi kabul edilir. Fakat, şahitlerini yeniler.
Bir kimse, başka birinin yanında bulunan bir cariyeyi iddia eder ve: "Ben, onu bir köleye mukabil, satın aldım." der; satıcı da bunu inkâr eder; iddiacı, şahitler getirir; onlar da: "Evet, onu bin dirheme satın aldı." derlerse, bu durumda hakim, şehadetlerini kabul etmez.
Ancak, iddia sahibi: "Satın aldım." demiş olsaydı, o zaman, şehadetler kabul edilirdi.
Önceden, müddeî köleyi, bir sene evvel, bin dirheme satın aldığını" iddia eder; sonra da şahitlerini getirir, onlar da: "Bir sene önce veya daha önce satın aldı." derlerse; "bir sene önce..." deyip de. muvafakat vaki olmadıkça, şehadetleri kabul edilmez.
Ancak, iddiacı ile şahitlerin sözleri mutabık oku; her ikisi de "bir sene önce" olduğunu söylerlerse; o zaman şahiıliklcri kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir,
Müddeî, bir şahsın elinde bulunan bir köleyi "ondan satın aldığını" iddia eder; köle elinde bulunan şahıs da bu iddiayı kabul etmez ve iddia sahibi iki şahit getirir, onlar da, "onu" sattığına" şahitlik yaparlar ve: "Fakat bu köle, satanın mıdır, alanın mıdır bilmiyoruz." derlerse, şehadetleri caiz olur. Şayet müddeî, iki şahit getirir; onlar da hakime: "Bu köleyi, satıcı bu iddia edene sattı." derlerse; gerçekten hakim, o zaman köleyi davacıya hükmeder.
Bir kimse, "birinden, bir ev satın aldığını" iddia eder, şahitler de: "Evet satın aldı. Fakat vekilinden satın aldı." derler veya "Filan sattı." derlerse, bu satış caiz olur. Fakat, şehadetleri kabul edilmez. Zehıyre'de de böyledir.
Bir kimse, nikah sebebiyle, bir kadını şu kadar mehirle iki şahitde, nikaha şehadette bulundukları halde, onun zevcesi olduğunu söylemeseler; şehadetleri kabûledilir. Bu durumda, mehr-i misile veya bundan az söylenmişse mehr-i misile hükmedilir. Şahitlerin söylediği mehir fazla olsa bile, onunla hükmedilmez. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir kadına karşı iddiada bulunup "O, elli dinara, nefsini bana nikâh eyledi." der; şahitler de, şehadette bulundukları halde, mehri söyfemezlerse, şehadetleri kabûi edilir. Hulâsa'da da böyledir.
Bir kimse: "Bu, benim kanmdır." veya "..nikahlmıdır." der; şahitler de şehadet ederek; "onların evlendiklerini" söylerler fakat, hali hazırda, bir karşilrşm? olmasa bile, "Bu, bunun menkuhasıdır." deseler, şehadetleri kabul edilir. Hızânetü'l-Müftfn'de de böyledir.
Hizâne'de şöyle zikredilmiştir:
İki yaşlı hakkında şahitlik yaparak; "Hangisi olduğunu bilmiyoruz." derlerse; o zaman onlardan şahit istenilir. Birisi, beyyine getirir ve: "Onu, bu nefsine tezvîc eyledi. Fakat, hal-i hazırda karısı mıdır, değil midir, bilmiyoruz." veya: "O, bunu satın aldı; fakat, hala mülkünde duruyor mu durmuyor mu? bilmiyoruz." derlerse; nikaha ve mülkiyete hüküm verilir. Bu şahitler, akid şahidi olmuş olurlar. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir köle iddiada bulunarak: "Efendim beni azad eyledi." der; şahitler de buna şehadette bulunurlarsa; bazı alimler: "Bu şehadet kabul edilir." bazıları ise: "Kabul edilmez." demişlerdir.
Bir cariye: "Kendisini, filan şahsın azâd eylediğini" iddia eder, şahitler de buna şehadette bulunurlarsa; bu cariye hürre olur.
Şayet, köle, "aslen hür olduğunu" iddi eder; şahitler de, "onun azâd edilmiş olduğunu" söylerler ve: "Onu, filan şahıs azâd eyledi." derlerse; bazı alimler: "Şehadetleri kabul edilir." bazıları ise: "Kabul edilmez." demişlerdir. Füsûlü'İ-lmâdiyye'de de böyledir.
En doğrusunu bilen, Allahu Teâlâ'dır. [26]
Meşhur olan, gerçekten miras davası da, mutlak mülk davası gibidir. Fethu'I-Kadîr'de de böyledir.
Bezzâziyye'de: "Bu sebeble, kesinlik olur." buyurulmuştur. Bahru'rrRâık'ta da böyledir.
Akdıyye'de şöyle zikredilmiştir:
Bir kimse, satın alma yoluyla iddiada bulunduğu halde, şahitler: "Mutlak mülktür." diye şahitlik yaparlarsa, bu durumda iddiacının sözü kabul edilmez. Belirli bir kimse, belirli şartlarda bir mülk satın aldığını söyleyerek: "Bu, benim malımdır." der; şahitler de, "onun malı olduğuna" şahitlik yaparlarsa, şehadetleri kabul edilir. Hulâsada da böyledir.
Babası-dedesi belirli bir şahıstan satın aldığım iddia ettiği halde "teslim aldığını" söylemez, şahitler de "onun malı olduğuna" şahitlik yaparlarsa, şehadetleri makbul olur. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir evi, bu evi elinde bulundurandan değil de, bir başkasından satın aldığını iddia edip, iki de şahit getirir, onlar da şeha-detlerinde: "Bu ev, hîbe edildi ve bu şahıs ondan teslim aldı." derlerse, şehadetleri kabul edilmez. Çünkü, bu şehadette uygunluk yoktur. İddiacı: "Satın aldım." dediği halde, şahitler: "Bağış yapıldı." derler ve sonradan iddiacı, bunu inkâr ederek: "Satın almadım; bana bağışlandı." der ve bunu da isbat ederse, şehadetler kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
Bir kimse, birinin elinde bulunan bîr evin "Kendisine bağışlandığını" iddia eder; "tasadduk edildiğini" söylemez; iki şahit de, "o evin sadaka olarak verildiğine" şahitlik yaptıkları halde, bu şahıs, hakimin yanında: "hibedir." diye iddia eder ve şahitlerle davacı arasında, böylece tenakuz vaki olursa; bu dava kabul edilmez ve dinlenmez.
Eğer, bu şahıs, kat'iyyetle iddia ederek "hîbedir." der; "tasad-duktur." demez; sonra da şahitler gelip "tasadduk olduğunu" söyleyince, "bende hîbe olduğunu inkâr edip," "tasadduk etmesini" istedim. O da bana tasadduk etti." derse, buna, böylece izin verilir. Mebsût'ta da böyledir.
Şayet, bu kimse, o şeyi, o şahsın "emanet koyduğunu" iddia eder; şahitler de, kendisine emanet konulan şahsın ikrarına şehadette bulunurlarsa, şahitlikleri kabul edilir. Gasb ve ariyet de böyledir. Fusûlü'l-Imâdiyye'de de böyledir.
İddiacı, "o şeyi seneler önce, satın aldığım" iddia eder; şahitler de buna şehadette bulunurlarsa, alım-satım tarihini bilmeseler (~ hatır-layamasalar) bile şehadetleri kabul edilir.
Bir kimse, alım-satım iddiasında bulunup da tarihini iki ay olarak söyler; şahitler de "bir ay" diye şehadette bulunurlarsa; şehadetleri kabul edlir. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir şahsın elinde bulunan bir köleyi, iddia ederek, "bir sene önce tasadduk eylediğini" söyler; elinde bulunan şahıs da, bunu inkar eder; şahitler de "o adamın, bu köleyi, iki yıldır satın almış olduğunu" söylerlerse, şehadetleri kabul edilmez.
Ancak, müddeî ile sözleri muvafık düşerse; (yani, müddet: Satın aldım fakat ona sattım. Sonra da, o, onu bana tasadduk eyledi." der; şahitler de aynısını söylerlerse, o zaman) şehadetleri kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
Bir kimse, "bir sene önce, alım-satım yaptığını" söylediği halde, şahitler şehadette bulunarak: "Gerçekten, bu bir tasadduk idi." derlerse, muvafakat bulunmadığı için, şehadetleri kabul edilmez. Zehıyre'de de böyledir.
Müddeî, "bir senedir, babadan kalma miras olduğunu" iddia ettiği halde, şahitler: "Bunu, mal sahibinden satın aldı." derlerse, hakim, onların şahitliklerini kabul etmez.
Şayet iddiacı, mirası inkar edip, "satın aldığım" söylerse, o takdirde, beyyinesi kabul edilir. Fakat, şahitlerini yeniler.
Bir kimse, başka birinin yanında bulunan bir cariyeyi iddia eder ve: "Ben, onu bir köleye mukabil, satın aldım." der; satıcı da bunu inkâr eder; iddiacı, şahitler getirir; onlar da: "Evet, onu bin dirheme satın aldı." derlerse, bu durumda hakim, şehadetlerini kabul etmez.
Ancak, iddia sahibi: "Satın aldım." demiş olsaydı, o zaman, şehadetler kabul edilirdi.
Önceden, müddeî köleyi, bir sene evvel, bin dirheme satın aldığını" iddia eder; sonra da şahitlerini getirir, onlar da: "Bir sene önce veya daha önce satın aldı." derlerse; "bir sene önce..." deyip de. muvafakat vaki olmadıkça, şehadetleri kabul edilmez.
Ancak, iddiacı ile şahitlerin sözleri mutabık oku; her ikisi de "bir sene önce" olduğunu söylerlerse; o zaman şahiıliklcri kabul edilir. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir,
Müddeî, bir şahsın elinde bulunan bir köleyi "ondan satın aldığını" iddia eder; köle elinde bulunan şahıs da bu iddiayı kabul etmez ve iddia sahibi iki şahit getirir, onlar da, "onu" sattığına" şahitlik yaparlar ve: "Fakat bu köle, satanın mıdır, alanın mıdır bilmiyoruz." derlerse, şehadetleri caiz olur. Şayet müddeî, iki şahit getirir; onlar da hakime: "Bu köleyi, satıcı bu iddia edene sattı." derlerse; gerçekten hakim, o zaman köleyi davacıya hükmeder.
Bir kimse, "birinden, bir ev satın aldığını" iddia eder, şahitler de: "Evet satın aldı. Fakat vekilinden satın aldı." derler veya "Filan sattı." derlerse, bu satış caiz olur. Fakat, şehadetleri kabul edilmez. Zehıyre'de de böyledir.
Bir kimse, nikah sebebiyle, bir kadını şu kadar mehirle iki şahitde, nikaha şehadette bulundukları halde, onun zevcesi olduğunu söylemeseler; şehadetleri kabûledilir. Bu durumda, mehr-i misile veya bundan az söylenmişse mehr-i misile hükmedilir. Şahitlerin söylediği mehir fazla olsa bile, onunla hükmedilmez. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir kimse, bir kadına karşı iddiada bulunup "O, elli dinara, nefsini bana nikâh eyledi." der; şahitler de, şehadette bulundukları halde, mehri söyfemezlerse, şehadetleri kabûi edilir. Hulâsa'da da böyledir.
Bir kimse: "Bu, benim kanmdır." veya "..nikahlmıdır." der; şahitler de şehadet ederek; "onların evlendiklerini" söylerler fakat, hali hazırda, bir karşilrşm? olmasa bile, "Bu, bunun menkuhasıdır." deseler, şehadetleri kabul edilir. Hızânetü'l-Müftfn'de de böyledir.
Hizâne'de şöyle zikredilmiştir:
İki yaşlı hakkında şahitlik yaparak; "Hangisi olduğunu bilmiyoruz." derlerse; o zaman onlardan şahit istenilir. Birisi, beyyine getirir ve: "Onu, bu nefsine tezvîc eyledi. Fakat, hal-i hazırda karısı mıdır, değil midir, bilmiyoruz." veya: "O, bunu satın aldı; fakat, hala mülkünde duruyor mu durmuyor mu? bilmiyoruz." derlerse; nikaha ve mülkiyete hüküm verilir. Bu şahitler, akid şahidi olmuş olurlar. Kerderî'nin Vecîzi'nde de böyledir.
Bir köle iddiada bulunarak: "Efendim beni azad eyledi." der; şahitler de buna şehadette bulunurlarsa; bazı alimler: "Bu şehadet kabul edilir." bazıları ise: "Kabul edilmez." demişlerdir.
Bir cariye: "Kendisini, filan şahsın azâd eylediğini" iddia eder, şahitler de buna şehadette bulunurlarsa; bu cariye hürre olur.
Şayet, köle, "aslen hür olduğunu" iddi eder; şahitler de, "onun azâd edilmiş olduğunu" söylerler ve: "Onu, filan şahıs azâd eyledi." derlerse; bazı alimler: "Şehadetleri kabul edilir." bazıları ise: "Kabul edilmez." demişlerdir. Füsûlü'İ-lmâdiyye'de de böyledir.
En doğrusunu bilen, Allahu Teâlâ'dır. [26]
Konular
- Şehadette Lafız
- 2- ŞAHİDLERİN SORUMLULUĞU, ŞAHİDLİĞİN EDASININ HADDİ VE ŞAHİTLİKTEN KAÇINMA
- 3- ŞAHİTLİK YAPMANIN ŞEKLİ VE ŞAHİDLERÎN DİNLENİLMESİ
- 4- ŞEHADETİ KABUL EDİLEN VE KABUL EDİLMEYEN KİMSELER
- 1- Şehadette Ehliyeti Olmadığı İçin Şehadeti Kabul Edilmeyen Kimseler
- 2- Fışkı Sebebiyle Şehadeti Kabul Edilmeyen Kimseler
- 3- İtham Edilmesinden Veya Tenakuzun Lüzumundan Yahut Hükmü Bozma Gereğinden Dolayı Şehadeti
- Makbul Olmayan Kimseler
- 5- ŞEHADETTE HUDUTLARA MÜTEALLİK MES'ELELER
- Meyân-i Dîhî
- 6- MİRASLARDA ŞEHADET
- 7- DÂVA VE ŞEHÂDET ARASINDAKİ İHTİLÂF VE TENAKUZ
- 1- Müddeâ Bih'in Borç Olması Hâli
- Müddeâ Bih'in Borç Olması
- 2- Müddeâ Bih'în Mülk Olması Hâli
- 3- Müddeâ Bih'in Akd Veya Mülk Sebeblerinden Biri Olması
- 8- İKİ ŞAHİT ARASINDAKİ GÖRÜŞ AYRILIĞI
- 9- NEFY ÜZERİNE ŞEKADET VE BEYYİNELERDEN BİR KISMKNIN DİĞERİNİ ORTADAN KALDIRMASI
- 10- KÜFÜR EHLİNİN ŞEHADETİ
- 11- ŞEHADET ÜZERİNE YAPILAN ŞEHADET
- 12- CERH VE TA'DİL
- Alenî Tezkiye
- Gizli Tezkiye
- Diğer Bazı Meseleler
- KİTÂBÜ'R-RUCU' ANİ'Ş-ŞEHÂDÂT
- (ŞAHİTLİKTEN DÖNMEK)
- 1- ŞAHİTLİKTEN DÖNMENİN MANASI, RÜKNÜ, ŞARTI VE HÜKMÜ
- Şehâdetten Dönmenin Manası
- Şehâdetten Dönmenin Rüknü
- Şehâdetten Dönmenin Şartı