Bu kitapta şartlardan maksadımız; hikmeti ya da hükmü konusunda meşrutun vasfı mesabesinde olan şeydir.[1] Mese­la şöyle deriz: Yılın dolması veya nema (artma) imkanı mülkiyetin gereği ya da zenginliğin hikmeti için[2] tamamlayıcı bir unsurdur. Muhsanlık [3]recmi gerektirmesi konusunda zinanın vasfını ta­mamlayıcı bir unsur olmaktadır. Hürmette (dokunulmazlıkta) eşit­lik kısasın gereğini veya zecr (Önleme) hikmetini tamamlayıcıdır. Taharet, kıbleye yönelmek, avret mahallini örtmek namaz fiilinin veya münâcât ve tazarrû için Allah'ın huzurunda durma hikmeti­nin tamamlayıcı sidir. Ve benzeri meseleler. Şartın; sebebin, illetin, müsebbebin,[4] ma'lûlun[5] (talîl edilen şeyin) veya bunların mahal-lerinin[6] ya da bunların dışında şer'î hitabın gereğinin taalluk etti­ği diğer şeylerin vasfı olması arasında bir fark yoktur.[7] Şart, (bu zikredilen şeylerden oluşan) meşrutun vasıflarından bir vasıf ol­maktadır. Bundan da, şartın meşruttan ayrı (ona mugayir) olması lâzım gelir. Öyle ki, şartlardan yoksun olmakla birlikte meşrutun aklen bulunması mümkün olabilir. Aksi ise (yani meşrut bulunmadan şartın bulunması) mümkün olmaz. Hakîkî ve itibarî [8]olan di­ğer vasıfların mevsûflarıyla olan ilişkisinde olduğu gibi. Burada sö­zü uzatmanın bir faydası yoktur. Çünkü biz burada bir ıstılah orta-[264]    ya koymuş oluyoruz.[9] [10]