Zarûriyyât, hâciyyât ve tahsîniyyât, maslahatların temini için konulmuştur. Bununla birlikte, bunların çerçevesine giren bazı cüzî meselelerin bunların hükümlerini almaması, ya da hükümlerini aldı­ğı halde onlardan gözetilen maslahatı gerçekleştirmeme si, bu esasla­rın küllî ve genel oluş özelliklerini ortadan kaldırmaz.
Şimdi buna örnekler [87]verelim: Zarûriyyâttan olan meselâ ceza­lar, suçların, önlenmesi içindir. Bununla birlikte biz, kendisine ceza verildiği halde, hâlâ suç işlemeye devam eden kimseler görmekteyiz. Bunun gibi daha başka örnekler vardır. Hâciyyât konusunda, mesela yolculuk sırasında namazın kısaltılması, yol sıkıntı ve meşakkatlerini hafifletmek içindir. Konfor içinde yolculuk yapan bir hükümdarın ise, karşı karşıya kaldığı bir sıkıntı ve meşakkati yoktur. Bununla birlik­te, onun için de namazını kısaltması ve yolculuk ruhsatlarından fay­dalanması meşrudur. Karz (ödünç), İhtiyaç sahiplerine gösterilmesi istenen merhamet ve kolaylık için meşru kılınmıştır. Bununla birlik­te, ihtiyaç olmaksızın da karz talebinde bulunmak caizdir, Tah­sîniyyât konusunda mesela, taharet hükümleri genel anlamda temiz­liğin sağlanması için konulmuştur. Bununla birlikte teyemmüm gibi bazı hükümler vardır ki, bu amacın aksine netice vermektedir.
Bütün bunlar, asıl meşruiyet ilkesini zedelememektedir. Çünkü küllî bir durum, genel özellikte sabit olduktan sonra, onun çerçevesi altına giren bazı cüzlerinin, o küllî esasın Özelliklerini yansıtmaması, o esâsı küllî olmaktan çıkarmaz. Çünkü ağır basan ve büyük çoğunlu­ğa sahip şeyler, şerîatte kesin ve genel muamelesine tâbi tutulmaktadır.[88]Hem sonra, genel esasların hükmüne tâbi olmayan cüzîlerden, sabit bulunan küllî esâslara karşı koyabilecek, yine küllî Özellikte esaslar çıkarmak da mümkün değildir.
Bu durum, istikra neticesinde ortaya çıkarılan küllî esaslar için geçerlidir. Bunlar, Arap diliyle ilgili küllî esaslara da kıyas edilebilir.[89]Çünkü onlar, burada konu edindiğimiz esaslara çok yakındırlar; zira her iki kısım da, vaz'î esaslar olup, aklî prensipler değillerdir. Bu iti­barla aynı türden sayılırlar. Çerçeve içerisine girdiği halde, genel prensibin özelliklerini yansıtmaması, prensibin ihlâli anlamına an­cak aklî prensiplerde gelir. Nitekim: "Bir şey için sabit olan, o şeyin benzen için de aklen sabit olur" dediğimizde, burada bu genel prensi­bin çerçevesi içerisinde, prensiple ters düşecek, onun Özelliklerini yan­sıtmayacak bir cüz'ün bulunması asla mümkün değildir. Zira, bu prensibin gereklerini yansıtmayacak bir birimin bulunması duru­munda, "Bir şey için sabit olan, o şeyin benzeri için de aklen sabit olur" şeklinde bir prensipten söz etme imkanı ortadan kalkar.

Bu durumda, istikra yoluyla elde edilen esaslarda küîlîlik sahihtir; bazı cüzler o esasın özelliklerini yansıtmasa bile, onun küîlîlik özelliği ortadan kalkmaz.
Hem sonra bu tür cüzîlerin, bağlı oldukları küllî esasların Özellik­lerini yansıtmaması, küllîesasın gereği dışında başka sebeblerden do­layı da olabilir ve bu durumda o birim, aslında küllî esasın çerçevesi içerisinde dâhil olmaz; veya dâhil olsa da hükmün amacı bizim için açık bulunmaz veya (aslında hâriç olmakla birlikte) bizce dâhil sanılır fakat, bize gizli kalan ve o cüzîye daha uygun olan başka bir hikmetten 154]    dolayı küllîesasın hükmünden başka bir hüküm almış olabilir. Mesela konfor içerisinde yolculuk yapan hükümdara da, meşakkat dokunabi­lir; ancak bu meşakkat bize gizli kaldığı için, biz ona göre hükmeder ve bu cüzî meselenin aslın hükmü nü yansıtmadığını sanarız. Sahiplerini suç işlemekten alıkoymayan cezalar hakkında da şöyle demek müm­kündür; Cezalardan gözetilen amaç, sadece suçların önünü almak de­ğildir; aksine onlarda dikkate aîınan başka bir amaç daha vardır ki, o da cezaların işlenen suçlara keffâret olmasıdır. Çünkü tatbik edilen had cezaları, suçların önünü alma amacı yanında sahipleri için de bi­rer keffâret olmaktadır. Küîlî esaslara hadim (yardımcı) olduğu sanı­lan diğer hususlarda da durum aynı olmaktadır.
Sonuç olarak diyoruz ki, küllî esaslar maslahat ve mefsedetlerin temini için konulmuştur ve bu esasların çerçevesine giren bazı cüzle­rin (cüziyyât), genel esasların Özelliklerini yansıtmaması, onların küllî oluşlarında dikkate alınmamaktadır. [90]