İmâm Muharamed (R.A.), el-AsıPda şöyle buyurmuştur: Orada bulunan şeyler (şöyle) yazılır: Filan müşteri, filandan, şu kasabanın şu köyünde bulunan şu kanalın tamamını satın aldı ve onun üzerinde olan evi'de satın aldı. Keza, o evde bulunan değirmeni de satın aldı." denilip; kanalın uzunluğu, genişliği, derinliği de beyan edilir ve öylece yazılır.

İmâm Muhammed (R.A.) kanalın kenarını zirketmemiştir. Tatıâvî, bunu yazardı.

Bu, "sağ kenarı şu kadar arşın; sol kenarı, şu kadar arşın; ge­nişliği, şu kadar arşın; derinliği, şu kadar arşın; iki tarafın rızalarıyla vasfedildiği ve bilindiği gibi satılıp — alınmıştır." diye yazılır.

EbÛ Yesrid eş-Şurûfî: "Bu kanal bütün harîmi ile birlikte satın alınmıştır; diye yazılır." derdi.

Tahâvî de şöyle buyurmuştur:

Bizim yazdığımız en İhtiyatlı olanıdır. Çünkü âlimler arasında ihtilaf vardır: İmâm Ebû Hanife (R.A.): "Kanalın harîmi olmaz." buyurdu.

İnıâmeyn ise: "Kanalın, çamurunu atacak kadar harîmi vardır." buyurdular.

İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'nin sözü açıktır. Fakat, İmâmeyn'in "ça­mur atacak kadar" sözü, meçhuldür. (=belirsizdir.) Bu durumda ma'lum ile meçhul bir sıfatta satılmış olur ki bu muhataralıdır.

"Kanalın harîmi var." diyen kavle göre, eğer kanal sahibsiz bir yerden gidiyorsa, harimi vardır. Şayet, o yer sahibli ise, hirâmi yok­tur. Kanal için harım olmayınca, sıfatı vahide de, yok ile var birleş­miş olur ki, bu caiz olmaz ve bundan kaçınmak gerekir. Bu sebep­ten dolayı, beyan eylediğimiz gibi yazılır.

Bu en güzel ve sağlam olanıdır.
Sonra da hududu erbaası (= dört hududu) ve evi, değirmeni, onun bütün âletleri, taşı, ağacı, demiri, kovası, bütün haklan ve onun çarkı, kanatları, döşenmiş tahtaları, hayan konulacak yeri, nesi var­sa hepsi yazılır. Ve bizim beyan ettiğimiz gibi, yazı tamamlanır. Mu-hıyl'te de böyledir. [95]