İcâre Akdinde Vakit İle Yapılan İşin Bir Araya Gelmesi

Bir adam, o gün geceye kadar çalışmak üzere, bir dirheme, bir boyacıyı veya ekmekçiyi yahut bir başkasını iearlarsa, bu icare, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre fasiddir.

İmâmeyn'e göre ise istihsânen caizdir. Ve iş, bir günlükten azdır. Hatta, o şahıs işini öğlede bitirse bile, ücretini tam alır. Eğer o gün biti-remese, bir gün sonra tamamlar.

Bu ihtilaf üzerine: "Bir adam, bir hayvanı Kûfe'den, Bağdad'a kadar gitmek üzere, belirli bir ücretle, üç günlüğüne icarlâyıp, mesafe müddetini ve yapacağı işi de söylese, hüküm yine böyledir.

Keza "belirli bir yiyecek maddesini, bir yerden başka bir yere sabandan akşama kadar nakledeceğini" söylese, bu da bu hilaf üzeri­nedir. Mebsût'ta da böyledir.

Bir adam, bir terziyi, "bu gömleği, bu gün, bir dirheme dikmek üzere" icarlasa, bu icare İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre caiz değildir.
Şayet "Bana gömlek dikmek için..." veya "Bana ekmek yapmak için... der de, gün tayin etmezse, bu icare bi'1-ittifak caiz olur.

Şayet "bu kumaştan, bu gün dikmek için..." derse, bu da caiz olur. Fetâvâyi Gıyasiyye'de de böyledir.

Bir adam, diğerinden, "günde yirmi ölçek un üğütmek üzere," bir öküz icarlasa, bu icare caizdir. Bunun hilafı söylenmemiştir.

"Bu cevap İmameyn'in  kavlidir."  diyen alimlerimiz olmuştur.

Fakat, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre, bu icarenin kıyasen fesadı uygun olur. Ekmek yapmak meselesi gibi...
Bazı alimlerimiz de: "Bilakis bu mes'ele, bi'1-icma caizdir." demişlerdir. Şayet ekmekçiye: "Şu kadar undan, şu kadar ekmek yapa­caksın..." diye şart koşulmuşsa, ne zaman bitirirse bitirsin, bi'1-icma, ücretini tam alır. Yapacağı iş söylendikten sonra diyecek kalmaz. Zehıyre'de de böyledir.

Bir adam, bir terziye kumaş vererek: "Kesip, bir gömlek dikme­sini" söyler ve "o gün bitirmesini" tenbih ederse veya bir adama, "yirmi geceye kadar Mekkeye gitmek üzere", bir deveyi on dinar ücretle kiraya verirse, bu durumlarda, ücreti fazlalaştıramaz.

İmâmeyn'e göre bu icare caizdir.

Şayet o müddet içinde varamasa bile, bu böyledir.

İmâm Ebû Yûsuf (R.A.) şöyle buyurmuştur:

Bir adam, belirli günler için, birisinden bir hayvan kiralayıp, kirasını da zikreylernese bu icare, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre caiz olmaz.

İmâmeyn'e göre ise, bu icare caiz olur.

Bir adam, bir terziye: "Seni, bugün şu gömleği dikmen için ücretle tuttum. Ücretin de bir dirhemdir." veya bir ekmekçiye: "Şu-undan, bu gün ekmek yapmak üzere, bir dirheme seni kiraladım." dese, İmâm Ebû Hanîfe (R. A.)'ye göre, bu caiz olmaz,.

İmâmeyn'e göre ise caiz olur.

İmâm Kerhî şöyle buyurmuştur:

Bu mes'elenin ikisinde de ihtilaf yoktur.

İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'den gelen rivayet sahihdir. Gerçekten o, önce ameli sonra ücreti söylüyor. Fakat, önce vakti, sonra ücreti, sonra da işi söylese veya önce işi, sonra ücreti söylemiş olsa, bu durumlarda akid fasid olmaz. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.

İcare fasid olduğu zaman, eğer onun fesadı, cehaleti yüzünden olur ve ücret belirlenmemiş bulunursa, bu durumda eçr-i mislin en yüksek haddi ödenir.

Fakat,icarenin fasid oluşu şart hükmüyle meydana gelmiş bulunursa, bu durumda da ecr-i misil gerekir. Fakat o, belirlenen ücretten fazla olamaz. Zahîriyye'de de böyledir.

ei-AsI kitabında da böyledir.

Bir adam, kölesini bez dokumayı öğretmesi için, bir dokumacıya verip, ona "şu kadar ücretle, üç ayda dokumacılığı öğretmesini" şart koşsa, bu caiz olmaz.

İmâmeyn'e göre bu akdin caiz olması —her ne kadar, öğretmeye gayret sarf etmese bile— uygundur.

İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre aslolan: Eğer bu şahıs vakit ile ameli akidde cem ettiyse, işte bu akid caiz olmaz; gerçekten fasiddir. Şayet her birini bir yön üzre söyledi ve aralarını açtı ise, yine akdin ifradı caiz olmaz.

Bir adam, diğerini, kireçle ev yapmak üzere, günden geceye kadar ücretle kiralasa, bu —vakit ile ameli cem etmesi halinde, hilafsız caiz olur.

Fakat, işi ayrı, mikdarmı ayrı söylerse, caiz olmaz. Hatta, bir cihetten ameli söyler ve o yönden akdin ifradi caiz olursa (Şöyieki: binanın mikdarını söylerse) İmâm Ebû" Hanîfe (R.A.)'ye göre, caiz olmaz. Muhıyt'te de böyledir.

Bir adam, diğer bir adamı "her ay, bir dirheme ve her gün akşama kadar un üğütmek üzere icarlasa, bu icare akdi fasiddir.

Bu mes'ele, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre doğrudur.

İmâmeyn'e göre ise müşkildir.

Bazı alimlerimiz şöyle buyurmuşlardır:

Bu mes'ele de İmâmeyn de, İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'nin görüşüne dönmüşlerdir.

Bazıları ise: Bu. mes'elede, İmâmeyn'in sözleri, kıyasda söylenmedi." demişlerdir.
Şeyhu'1-İmâm Ebû Bekir bin Fadl: Bu cins mes'elelerde aslolan: Bir adam, bir iş için diğerini icarladığında, eğer bu iş, işçinin o gün yapacağı bir işse ve gücü de o işi yapmaya yeterse, icare sahih olur. Vakit söylensin veya söylenmesin bu böyledir.

Mesela: "Bir adam, diğerine: "On batman unu, bir dirheme bana ekmek yapman için, seni icarladım." derse, bu icare caiz olur.

Şayet ekmekçinin aletleri, unu ve benzeri şeyleri hazır ise, her ne kadar çalışma miktarını söylemesede bile, bu böyledir.

Fakat onu söylese de "Bu gün akşama kadar ekmek pişirmen için, seni bir dirheme kiraladım." dese işte bu da caizdir.

Eğer: "Şu duvarımı on dirheme yap." derse, vaktini söylese de, söylemese de bu icare caiz olur.

Şayet: "Şu harmanı saç." der de, vaktini söylemezse, bu caiz olmaz. Eğer vaktini açıklarsa, o iki durumda olur:

Önce zamanını, sonra ücretini söyleyebilir. Şöyleki: "Seni, bu gün bir dirheme, şu harmanı saçmaya icarladım." derse, bu caiz olur. Çünkü, onu belirli bir iş için icarlamıştır.

Ancak, ücretini işi açıkladıktan sonra söyler ve onu da değiştirmez ve ücreti evvel söyleyip, sonra da işi söylerse (Meselâ: "Seni, bugün bir dirheme şu harmanı saçmaya kiraladım." derse, işte bu caiz olmaz. Çünkü, akid önce ücret üzerine yapılmış olmaktadır. Ancak ücret, iş söylendikten sonra açıklanacaktır. İş ister bilinsin ister bilinmesin, vakit de ücretin beyanından sonra olacaktır. Geriye bırakılmayacaktır.

Vaktin zikri, menfaat üzere akid zamanı vaki olursa, bu caiz olmaz. Fetâvâyi Kâdîhân'da da böyledir.
En doğrusunu bilen Allah'u Teâlâ'dır. [17]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..