16- TEREKE NASIL TAKSİM EDİLİR?

Terike dirhemler ve dinarlardan ibaret olur ve onun taksim edil­mesi ve vârisler arasında pay edilmesi istenirse; her vârisin nasibini, terikenin tashihi ile çarpılır ve sonra da rnes'elenin meblağına bölünür. Şayet terike ile tashih arasında muvafakat varsa, o zaman, her, vârisin hissesi, terikenin tashihinin vefkı ile çarpılır; sonra mes'ele-nin meblağına bölünür. O takdirde her sehim meydana çıkar ve her vârisin nasibi belli oiur.

Her fırkanın nasibini bulmak için de böyle yapılır.

Yukarıda geçtiği gibi, bu işlem nisbet yoluyla yapılmak iste­nirse, öyle yapılır; taksim yoluyla yapılmak istenirse öyle yapılır.

İşlemde hatâ yapılıp yapılmadığını anlamak için netice topla­nır, bu asıl mes'eleye eşit gelirse, işlem doğrudur; değilse hatalı ve yanlıştır. Doğruyu bulmak için, biiznillâh yeniden yapılır.
Bunun misâli: Bir kimse Ölür ve geride koca, baba bir kız kar­deş ve ana bir kız kardeş kalırsa, bu mes'elenin aslı altıdandır ve ye­diye avteder. Bu şahsın terikesi 50 dinar olsa; kocanın sehmi olan 3, 50 ile çarpılır; 150 olur. Onu mes'elenin aslı olan yediye taksim edilir; netice 21 —- olur.
Keza, baba bir bacı için bir hisse vardır. Bunu 50 ile çarpınca,,
yine 50 olur. Yediye taksim edince, 7 _ olur. bunlar toplanınca-
' 7 50 olur ve işlem sahih olur.
Nisbet tariki ise, kocanın hissesi olan 3'ü tamama nisbet edince 317 olur. Ki 50 nin de yedide üçü 21 -y- olur. Baki de böyle yapılır.
Taksim yolu ise, terike yediye bölünür; 7  çıkar. Bu, koca-nın sehmi olan üçle çarpılınca 21 -^— olur. Diğerleri de böyle yapılır.

Başka bir örnek: Bir kadın ölür ve geride koca, baba, ana, iki

öz kız bırakırsa; bu mes'elenin aslı on ikiden gelir ve onbeşe avleder,
1 Terike de 84 dinar olsa; aralarında üçte birle muvafakat vardır.
iki kızın hisseleri olan 8, terikenin vefkı olan 28 ile çarpılır. Netice,
(8 x 28 -) 224 olur. Sahih olan vefk (ki 5 dir) ona taksim edilince,
I  4 netice 44'—r~ olur.
Sonra da baba ve ananın sehimleri ile (ki onlar 4 dür) çarpılır.
2 (4 x 28 = ) 112 olur. bu, 5 e taksim edince, 22 — olur.
Sonra kocanın hissesi olan 3 ile 28 çarpılır ve (3 x 28 =) 84 eder ve bunu beşe taksim edince, 16 ~ olur. Ve böylece mes'ele sahih olur.
Terikenin vefkını taksim yolu: (ki o, 28 dir.) Bu, mes'elenin vefkıne (olan 5'e) taksim edilince, 5 -4- kalır. Bunu, kocanın hissesi ile çar-pınca, 16 -t- çıkar. Baba ye ananın hisseleri 22 -y dir. İki kızın hisseleri 44 -~ ; toplamı 84 dür. Ve mes'ele doğrudur.

Mes'elenin sehimleri kesirli bir sayı ise, söylendiği gibi, çarpma yoluyla işlem yapılır.
Şayet, sonunda bir şey kalır ve o da kabil-i taksim (= bölüne­bilir) olmazsa; onu kırat sayısı ile (yani 20 ile) çarpar ve onu asıl me­seledeki hisseye böleriz. (Çünkü bir dinar 20 kırattır.) Şayet kırat­lardan da bir şey baki kalır ve o da kâbil-i taksim olmazsa aded-i habbat (= habbe sayısı) ile çarpılır. O da 3'tür. (Yani bir kıratta 3 habbe vardır.) Sonra, bölünür.
Eğer yine bir şey baki kalır ve taksim edilmesi mümkün olmaz ise, bu kalan adede ürz ile çarpılır. O, 4'tür. (Yani bir habbede 4 üzr vardır.) Yine bir şey kalır ve taksim kabul etmez ise, o, cüzleriy-le ürze nisbet edilir.
 (Mes'ele Lira'da da böyledir. Ve 1 lira, 100 kuruş; 1 kuruş, 40 para; 1 para, 3 akçe; 1 akçe de 3 veya 4 pul sayılır.)
Meselâ: Bir kadın ölür ve mirasçı olarak bir koca, nine, dede ve kız bırakırsa, bu mesele 12 den gelir ve 13'e avleder.
Terekede 31 dinar olursa; kocanın sehmi olan 3 ile terike çarpı­lır; netice (3 x 31 =) 93 olur. Bu asıl mes'ele olan 13*e bölünür. Neti­ce yedi çıkar ve iki artar ve bu 2, tek sayışa taksim olmaz. Bu 2, kı­rat adedi ile çarpılır. (2 x 20 =) 40 olur. Bu, asıl mes'eleye bölünür (ki o, 13 tür.) Netice 3 çıkar ve geride bir kalır. Bu durumda koca­nın hissesi 7 dinar 3 Kırat, 12/13 erz olur.
Dede için iki sehim vardır. Bu, 31'le çarpılır ve 62 olur. Bu, asıl mes'eleye bölünür; netice 4 çıkar ve 10 kalır. Bu da, kıratla çarpılır ve 200 olur. Bu 200 asıl mes'eleye taksim edilir. 15 çıkar ve 5 kalır. Bu da habbelerle çarpılır ve 15 olur. Bu da, asıl mes'eleye taksim edilir ve 2 habbe kalır. O da erze çarpılır ve sekiz olur.
Onu cüzlere nisbet edince; dede için 4 dinar, 15 kırat, bir habbe 8/13 erz ol'ir. Nine için; aynı dede gibidir. Kız için de kocanın hisse­si iki ile çarpılır; o zaman, 14 dinar, 6 kırat ve bir erze, birde 11/13 erze eder.

Bunların tamamı otuz bir dinar yapar. Böylece mes'ele tashih edilmiş olur.

Borç da aynen böyle taksim edilir. Alacak sahiplerinin alacak­ları toplanıp, tashih-i mes'ele gibi yapılır ve her borç varisin sehmi gibi hesaplanır.

Alacaklılara olsun vârislere olsun; terekeden uygunluk sağla­yanı yokmuş gibi düşer; sonra kalanı kalanlara taksim edilir. Mese­lâ:
Bir kadın ölüp koca, ana, amca kalınca, kocanın terikeden his­sesi, zimmetinde olan mehir borcun ile, uygunluk sağlıyor; o, yok­muş gibi sayılır. Sanki kadın ölmüş de anası ile amcası kalmıştır... Terike, ikisinin arasında taksim edilir; anasına sülüsan (= üçte iki) verilir: kalanını da amcasına verilir. el-İhtiyâr Şerhu Muhtâr'da da böyledir. [94]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..