Mîras meselelerinde şu yedi mahreç (- payda) kullanılır: İ 3, 4, 6, 8, 12 ve 24.                                                                        
Bu mahreçlerden dördü avl etmez: Bunlar: 2, 3, 4 ve 8'dir.
Üçü ise, avleder. Bunlar da: 6, 12 ve 24'tün

Altı, ona kadar avleder.                                                      ;

On iki, on üçe, on beşe, on yediye avleder.
Yirmi dört ise, yalnız yirmi yediye avleder.                          ■■■!

Misaller:
Mahreci 2 olan mes'elelerde avl câri olmaz. Çünkü, mahre­cin (- paydanın) iki olması» iki nısıf veya bir nısıf.ile bâki'nin bir araya gelmesi olabilir. Bu iki durumda da, âvl mümkün değildir.

Misâl:                                 .

nısıf                                                  nısıf
 eşele:  2

zevç                                             uht lehümâ

(= koca)                         (= ana-baba bir kız kardeş)
1                                                         mı,                                       .      •• ....1     '      ■

nısıf     ;:,ır;r    ,;.£;      ...      :      baki.,     .
M____________________________________________________ eşele:  2

; .-. .       zevç                 -ît;v,                    ah lehümâ      .;

. - .- :    ( = koca)..            Ght: (=;ana-baba bir erkek kardeş)
Mahreci 3 olan mes'elelerde de avl câri olmaz. Çünkü, mah­recin 3 olması, meş'elede yalnız sülüs (= 1/3), yalnız sülüsan (-
2/3) veya yalnız sülüsan ile sülüs bulunması hâlinde mümkündür. Bu üç durumda da avle mahal yoktur. Misâller:

M

M

M
1 sülüs
2 baki

üm	am lehümâ
(= anne)	(^ ana-baba bir amca)
.,..-,           2	1
Sülüsan	baki
b intan	ah lehümâ
(= 2 kız)	(= ana-baba bir erkek kardeş)
	1
sülüsan	sülüs

eşele:   3
eşele:   3

uhteyn lehümâ (= ana-baba bir,
2 kız kardeş) (2 +.2.= ) 4
uhteyn li üm (= ana bir, iki kız kardeş) (1  +  1  =)2
eşele:   3 x2 6
Mahreci 4 olan Mes'eleler de avletmez. Çünkü, mahrecin 4 olabilmesi için, mes'elede rubu' (=1/4) ile baki (= kalan)'m bir­likte bulunması veya rubu' ile msıfın (1/2'nin) birlikte bulunması ve­yahut da rubu' ile sülüsü mâyebkâmn birlikte bulunması gerekir.

Bu üç durumda ise, avl kabil değildir.

M

Misâller: 1 rubu' r	3 baki		eşele:  A
zevç (= koca)	ibn (= oğul)
1 rubu'	1 sülüsü ma yebkâ	2 baki	eşele:  4
zevce (= karı)	üm (= ana)	eb (= baba)
1 rubu'	2 nısıf	1 baki	eşele:  4

zevç (= koca)

bint                ah lehüma

(= kız)           (= ana—baba

bir erkek kardeş)
Mahresi ( = Paydası) 8 olan mes'elelerde avl yoktur. Çünkü, mahrecine 8 olabilmesi için, mes'elede sümün (- 1/8) ile nısıf (= 1/2) veya sümün ile baki bulunması gerekir.

Bu iki durumda ise avl söz konusu olmaz.

Misaller:
7 baki 1

sumun

M.
eşele:  8

zevce , (= karı)

ibn (= oğul)
Kitâbü'lFeraiz                                                                             21
1                              4                         3

sümün                       nısıf                    baki
M_____________:-----:-------------------------------------------_ eşele:   8

zevce                        bint                 am lehümâ

(- karı)                    (= kız)      (ana-bab bir amca)
Mahreci 6 olan mes'eleler, 10'a kadar, tek ve çift olarak av-ledebilir. Şöyle ki:
1-) 6'mn 7'ye avletmesi iki şekilde olur: a-) Mes'elede nısıf (= 1/2) ile sülüsân ( ^ 2/3)'m bir araya gel­mesi. Misâl:
3                                  4

nısıf                           sülüsân
M_________________________________________;______ eşele:   6

zevç                    uhteyn lehümâ
(= koca)      (= ana-baba bir 2 kız kardeş)             Avliyye: 7
b-) Bir mes'elede nısıf (= 1/2) ile südüs'ün (1/6 nın bir araya gelmesi. Misâl:
3                             3                          1

nısıf                        nısıf                   südüs
M_______________________________________________ eşele:   6

zevç                   uht lehümâ             uht lieb

(= koca)           (= ana-baba bir     (= baba bir
kız kardeş)            kız kardeş)       Avliyye: 7
2-) 6'nın 8'e avletmesi de iki şekilde olur: a-) Bir mes'elede nısıf (= 1/2) ile sülüsân (= 2/3) ve südüsün (= 1/6) birlikte bulunması.

»
Misâl:                                  ■                                                                                  .-j:;:,,
;,     ;■;■,    .3..        .                                  ___________4......    . .    1_....._                                          _                  '

nısıf               i uı,  sülüsân                 südüs
__________:___________.        eşele:  6

zevç                 uhteyn lehümâ             üm
(= koca) 5v        (= ana-baba bir       (= anne)
iki kız kerdeş                       .       Avliyye: 8

h--:  :b-) Bir mesfelede iki nısıf ile bir sülüsün birlikte bulunması hâ­li. Misâl:
3                             3                         2
nısıf                         nısıf       :             sülüs j___________________________;_____________ eşele:  6
zevç                 uht lehümâ          uhteyn Hum       Avliyye:8
3-) 6nın, 9'a avli de şu iki şekilde olabilir:
a-) Bir.mçs'.elede nısıf (= 1/2) ile sülüsân (= 2/3) ve sülüs'ün (= 1/3 ün) birlikte bulunması hâli:                                 

Misâl:
3                        4                                2

nısıf                  sülüsân                        sülüs
pj__________________________________._____________ eşele:  6

zevç            uhteyn      lehümâ           uhteyn liüm
(= Koca)         (= ana-baba bir            (= ana bir,       Avliyye: 9

iki kız kardeş)           iki kız kardeş)
b-) Bir mes'elede iki nısıf ile, bir sülüs ve bir südüs'ün (= 1/6 nın) birlikte bulunması hâli:

Misâl:
3 nısıf
3 nısıf
2 sülüs
1 südüs

M.
e sele:  6

zevç = koca)

uht lehümâ

(= ana-baba

bir kız kardeş)
uhteyn liüm (= ana bir, 2 kız kardeş)

um

= ana)
Avliyye 39

(Emevîler zamanında, Benî Mervân'dan bir koca hakkında bu şekilde hükmedildiğinden, bu mes'eleye Mes'ele-i Mervâniyye namı verilmiştir.)   ı;:   .                              ;            ..
4-) 6'nın, 10'a avletmesi —sadece— bir durumda olur. O da, bir mes'elede nısıf, sülüsân, sülüs ve südüs'ün birlikte bulunması hâ­lidir. Misâl:
3 nısıf
4 sülüsan
2 sülüs
1 südüs

M.
imsele:  6

zevç            uhteyn lehümâ    uhteyn liüm           üm    =)

(= Koca)     (= ana-baba bir    (= ana bir,       (= ana)
2 kız kardeş)      2 kız kardeş)             Avliyye: 10
(Bu mes'eleye de, — bununla ilk defa Kadı Şüreyh hük^ıettjlği için— Mes'ele-i Şüreytaiyye denir. Kadı Şüreyh böyle hükmedince, ko­ca her tarafa baş vurarak: "Çocuksuz olarak karısı ölen bir^erkeğin mîrastan hissesi nedir?" diye fetva istemiş ve herkesten: Nısıftır. (= 1/2'dir." cevabım alınca da: "Öyleyse, Kadı Şüreyh banavniçîn sülüsten de az hisse verdi?" diye söylenmişti. Bunu duyarPKâdı, bu kocayı huzuruna çağırarak ta'zîr etmiş ve: "Âdil bir hâkti», benden önce böyle hükmetmiştir." diyerek, Hz. Ömer (R.A.)'in avliyye ile hükmettiğine işarette bulunmuştur.)
Mahreci 12 olan bir mes'ele 17'ye kadar tek olarak avleder; çift olarak avletmez.
1-) 12, 13'e sadece bir durumda avledebilir. Bu durum da, bir mes'elede rubu' (= 1/2) ile sülüsan (= 2/3) ve südüs'ün (= 1/6) birlikte bulunmasıdır.

Misâl:
3                          8                       2

rubu'                  sülüsân              südüs
M_____________________________________________ eşele:     12
zevç              uhteyn lehüma       uht liüm             Avliyye: 13
2-) 12, şu iki durumda 15'e avleder:

a-) Rubu' ile sülüsân ve sülüsün bir araya gelmesi hâli.

Misâl:
3                             8                         4

rubu'                      süîüsân                  sülüs
M____________________________________________ eşele:     12

zevce                uhteyn lehümâ       uhteyn liüm

(= Karı)           (= ana-baba bir,     (= ana bir
2 kız kardeş)       2 kız kardeş)   Avliyye: 15

b-) Rubu' ile sülüsân ve iki südüsün birlikte bulunması hâli. Misâl:
3                       8                      2                     2

rubu'               sülüsân               südüs              südüs
M___________________________,___________________ eşele:     12

zevce       uhteyn lehümâ         uht liüm             um

(= karı)   (= ana-^aba bir     (= ana Mr        (= ana)
iki kız kardeş)        kız kardeş) "              Avliyye: 15
3-) 12, sadece bir durumda 17'ye avleder. Bu da, bir mes'elede rubu' (= 1/4), sülüsân (= 2/3), sülüs (= 1/3) ve südüs'ün (= 1/6 nın) birlikte bulunması hâlidir.

Misâl:
3 rubu'
8 sülüsân
4 sülüs
2 südüs

H.
eşele:     12

zevce        uhteyn lehümâ      uhteyn liüm          üm

(= karı)  ,(= ana-baba bir,    (= ana bir,      (= ana) iki kız kardeş)     iki kız kardeş)
Avliyye: 17
Mahreci 24 olan bir mes'ele, sadece 27'ye avleder. Bu da, bir mes'elede sümün (= 1/8) ile sülüsan'm ve iki südüsün birlikte bu­lunması hâlidir.

Misâl:
3 sümün
16 sülüsân
4 südüs 4

südüs
M_____________________________________________eşele:    24

zevce              bintân                üm               eb
(= karı)        (= iki kız)        (= ana)     (= baba) Avliyye: 27

Bu mes'eleye de mes'ele-i minberiyye denir.

Hz. Ali (R.A.), Kûfe'de minberde hutbe irâd ederken, kendisi­ne bu mes'ele sorulmuş ve bu şekilde cevap vermiş; sual soran şahıs, tekrar: "Zevcenin (= karının) hissesi sekizde bir (= sümün) değil midir?" diye sormuş; Hz. Ali.(R.A-) de: "Onun sekizde biri, do­kuzda bir oldu." deyip, hutbesine devam etmiştir.
İbn-i Mesûd Hazretleri'ne göre, mahreci 24 olan bir mes'ele 31'e kadar avl edebilir.
Bu da, bir mes'elede sümün (= 1/8), sülüsân (- 2/3), sülüs (= 1/3) ve südüs'ün (= 1/6 mn) birlikte bulunması hâlinde olur. Misâl:                                                     ' !                  ı;J :
3   "              16                8                 4

sümün         sülüsan         sülüs         südüs            —-
M     ________.      _____________________-:'    _____________■•.--■»        eşele:    24

zevce          uhteyn       uhteyn         üm      ibn-i mahrum
liebeveyn        liüm                                     Avliyye: 31
Bu şekilde avl meydana gelmesi, ibnin (= oğulun) zevceyi ( = karıyı), rubu'( = l/4)'dan, sümüne (= 1/8'e) hacbetmesi sebebiyle olur. Cumhur-u fukahâ ise, bu hacbe kail olmadığından, onlara gö­re bu mes'ele 12'den ölüp 17'ye avleder. Şöyle ki:
3                   8                       4              2

rubu'          sülüsân               sülüs        südüs            —
M__________________________:____________;ii            eşele:     12

zevce      uhteyn lehüma    uhteyn liüm       üm       ibn-i mahrum (= karı) O ana-baba bir,   (= ana bir   (= ana)
iki kız kardeş)    iki kız kardeş)                       Avliyye: 17
Ölen kadın olursa; 6, 10 veya 9 yahut 8'e avleder. 6, eğer 7 ye avleylemiş ise ölenin erkek ve kadın olma ihtimali bulunur.
12, 17 ye avlettiği zaman, ölen erkektir. 13'e veya 15'e avleder-se; her ikisi de ihtimâl dahilindedir.
24, 27'ye veya İbni Mes'ûd (R.A.)'a göre 31'e avlettiği zaman, ölen erkektir. Hızânetü'I-müftîn'de de böyledir. [91]