13- AVLIYYE
Vârislerin sehimleri (= farîzeleri) üç kısma ayrılır:
1-) Fariza-i âdile: Vârislerin hisselerinin toplamı ile mes'elenin mahrecinin (= paydasının) eşit olması hâlidir.
Ashâb-ı ferâizin hisseleri, asıl mes'eleden az olduğu hâlde, bunların arasında bir asabe bulunur ve bu da bakiyi alacak olursa, bu durumda da vârisler ile asıl mes'ele (= mahreç = payda) arasında, bir eşitlik bulunmuş olur. Misâller:
2 j
sülüsân sülüs
----------■-----------------------------_______. eşele: 3
uhteyn Iehümâ uhteyn liüm x 2
(= ana-baba bir 2 kız kardeş) (- ana bir, 2 kız kardeş) 6.
(2 + 2 = )4 (i + 1=)2
2 ı
sülüsân baki
M
bintan am liüm
(= 2 kız (= ana bir amca)
(1 + 1=)2 1
eşele: 3
2-) Reddiyye: Ashâb-ı ferâizin sehimlerinin toplamının, mes'elenin mahrecinden eksik olması hâlidir. Buna, fâriza-i kâsıra'da denir. Bu durumda, mahreçten baki kalan miktar da, yine farz hisse sahiplerinden hak sahibi olanlara, sehimleri nisbetinde reddedilir.
(Reddiyye konusu, bundan sonraki bab'da işlenecektir.
3-) Farîza-i Aile (= Avliyye): Bu da, ashab-ı ferâizin hisselerinin, mes'elenin nıuhrecinden büyük (çok) olmasıdır.
Yani» vârislerin sehimleri toplanınca, bu, kendileri için yapılan meselenin mahrecinden fazla olur ve mahreç bunları tam olarak içine alamaz.
Meselâ: bir mîras meselesinin mahreci 6 olduğu hâlde, sehimlerinin toplamı 8'e ulaşabilir.
Bu durumda, bu mîras mes'elesinin mahrecini, o sehimlerin toplamı teşkil eder. Yani, vâhid-i kıyâsî (= birim) kabul edilen terike, bu ikinci mahrece eşit kısımlara ayrılır ve vârislerin sehimleri bundan verilir. Böylece, her vârisin sehmi aynı nisbet dâhilinde azalmış ve aralarındaki adalet korunmuş olur.
Meselâ: Ölen bir şahsın, geride mirasçı olarak karısı, iki tane ana-baba bir kız kardeşi ve anası kalırsa veya ölen kimsenin kocası, ana-baba bir kız kardeşi ve anası kalırsa; bu durumlarda, sahâbîle-rin ekserisine göre avliye olur.
Hz. Ömer (R.A.), Hz. Osman (R.A.), Hz. Ali (R.A.) ve Hz. Ibn-i Mes'ûd (R.A.)'un görüşleri de budur.
Bu, fukahânın yoludur. Mebsût'ta da böyledir.
Avl diye, farz olan sehimlerin üzerine ziyâde olan sayıya derler, mes'eie, farz olan sehimler karşısında yükselir ve sehimlere, herkesin hissesi nisbetinde noksanlık gelir.
Bu, bazı vârislerin ba'zılarma tercih edilmediği zamanda böyle olur. Borçlar ve terekeye izafe edilen vasiyetler gibi... bu durumda, herkesin nasipleri kadar taksim edilir ve hepsinin nasibinde de azalma olur. el-İhtiyâr Şerhu'l-Muhtâr'da da böyledir. [90]
1-) Fariza-i âdile: Vârislerin hisselerinin toplamı ile mes'elenin mahrecinin (= paydasının) eşit olması hâlidir.
Ashâb-ı ferâizin hisseleri, asıl mes'eleden az olduğu hâlde, bunların arasında bir asabe bulunur ve bu da bakiyi alacak olursa, bu durumda da vârisler ile asıl mes'ele (= mahreç = payda) arasında, bir eşitlik bulunmuş olur. Misâller:
2 j
sülüsân sülüs
----------■-----------------------------_______. eşele: 3
uhteyn Iehümâ uhteyn liüm x 2
(= ana-baba bir 2 kız kardeş) (- ana bir, 2 kız kardeş) 6.
(2 + 2 = )4 (i + 1=)2
2 ı
sülüsân baki
M
bintan am liüm
(= 2 kız (= ana bir amca)
(1 + 1=)2 1
eşele: 3
2-) Reddiyye: Ashâb-ı ferâizin sehimlerinin toplamının, mes'elenin mahrecinden eksik olması hâlidir. Buna, fâriza-i kâsıra'da denir. Bu durumda, mahreçten baki kalan miktar da, yine farz hisse sahiplerinden hak sahibi olanlara, sehimleri nisbetinde reddedilir.
(Reddiyye konusu, bundan sonraki bab'da işlenecektir.
3-) Farîza-i Aile (= Avliyye): Bu da, ashab-ı ferâizin hisselerinin, mes'elenin nıuhrecinden büyük (çok) olmasıdır.
Yani» vârislerin sehimleri toplanınca, bu, kendileri için yapılan meselenin mahrecinden fazla olur ve mahreç bunları tam olarak içine alamaz.
Meselâ: bir mîras meselesinin mahreci 6 olduğu hâlde, sehimlerinin toplamı 8'e ulaşabilir.
Bu durumda, bu mîras mes'elesinin mahrecini, o sehimlerin toplamı teşkil eder. Yani, vâhid-i kıyâsî (= birim) kabul edilen terike, bu ikinci mahrece eşit kısımlara ayrılır ve vârislerin sehimleri bundan verilir. Böylece, her vârisin sehmi aynı nisbet dâhilinde azalmış ve aralarındaki adalet korunmuş olur.
Meselâ: Ölen bir şahsın, geride mirasçı olarak karısı, iki tane ana-baba bir kız kardeşi ve anası kalırsa veya ölen kimsenin kocası, ana-baba bir kız kardeşi ve anası kalırsa; bu durumlarda, sahâbîle-rin ekserisine göre avliye olur.
Hz. Ömer (R.A.), Hz. Osman (R.A.), Hz. Ali (R.A.) ve Hz. Ibn-i Mes'ûd (R.A.)'un görüşleri de budur.
Bu, fukahânın yoludur. Mebsût'ta da böyledir.
Avl diye, farz olan sehimlerin üzerine ziyâde olan sayıya derler, mes'eie, farz olan sehimler karşısında yükselir ve sehimlere, herkesin hissesi nisbetinde noksanlık gelir.
Bu, bazı vârislerin ba'zılarma tercih edilmediği zamanda böyle olur. Borçlar ve terekeye izafe edilen vasiyetler gibi... bu durumda, herkesin nasipleri kadar taksim edilir ve hepsinin nasibinde de azalma olur. el-İhtiyâr Şerhu'l-Muhtâr'da da böyledir. [90]
Konular
- Zevi'l-Erhâmın Sınıfları
- Zevi'l-Erhâmın İkinci Sınıfının Tevarüsü
- Zevi'l-Erhâmın Üçüncü Sınıfının Tevarüsü
- Zevil-Erhâmın Dördüncü Sınıfı
- 11- FERÂİZ HESABI
- 12- TEBÂYÜN, TEMÂSÜL, TEDAHÜL VE TEVÂFUK ADEDLER ARASINDAKİ NİSBET
- (= SAYILARIN BİRBİRİ İLE ORANI )
- 1-) Tebâyün:
- 2-) Temsül
- 3-) Tedahül:
- 4-) Tevâfuk:
- Miras Mes'elelerının Tashihi
- Misâller
- Miras Mes'elesinin Tashihi İle İlgili Başka Bir Örnek
- Tashîh-i Mes'elede Nisbet Yolu
- 13- AVLIYYE
- Mîras Meselelerinde Kullanılan Mahreçler (= Paydalar)
- 14- REDDİYYE MESELELERİ
- 15- MÜNASEHA
- 16- TEREKE NASIL TAKSİM EDİLİR?
- 17- FERÂİZDE MÜTEŞÂBİHIİK RE FERÂİZ EHLİNDEN SORULAN İLGİNÇ SORULAR VE BU SORULARIN CEVABI
- 18- BAZI FERÂİZ MESELELERİNE VERİLEN İSİMLER
- 1-) El-Müşriket
- 2-) El-Harkâ
- 3-) El-Mervâniyye
- 4) El-Hamziyye
- 5-) Ed-Dînâriyye
- 6) İmtihan
- 7) El-Me'mûniyye
- KİTABÜ'L-MUÂMELE