Kitabetin Çeşitleri
Kitabet iki durumdadır:
1- Kölenin malının haricinde, sadece nefsi ile ilgili kitabet;
2- Hem.nefsi, hem de malı ile ilgili kitabet. Bunların ikisi de caizdir.
Birinci şekil: Efendinin, kölesine: "Seni, bin dirhem karşılığında mükâtep yaptım." demesîdir.
Bu durumda, kölenin o ana kadar kazandığı mal, efendinindir. Ondan sonra kazanacağı kendisinin olur. Kitabet bedelini, ne zaman öderse, o zaman hür olur. Artan olursa, efendisi, onu geri verir.
İkinci şekil: Efendinin, köleye: "Bana, bin dirhem vermen karşılığında, nefsini ve malını mükâtep yaptım." demesidir.
Bu durumda, kölenin elinde bulunanın tamamı ve istikbâlde kazanacağının hepsi, kendinindir; efendisinin değiföir-. Bunlar ister kitabet bedelinden çok, isterse az olsun, onda kitabet bedelinden başka, efendisinin hiç bir hakkı yoktur. Köle, bu malı ticâretle kazanmış veya kendisine bu mal bağış yahut sadaka olarak verilmiş olabilir.
Şayet, onun kazancında ihtilaf ederlerse, mukatebin sözü geçerli olur. Cinayet fidyesi ve mehir parası efendinindir.
Kitabette muhayyerlik şartı caizdir. Hızânetü'l-Müftîn'de de böyledir.
Bir efendi, kölesini bin dirheme mükâtep yaptıktan sonra, köle onu öder ve o efendisinin yanında iken, ödediği bin dirheme bir hak sahibi çıkarsa, bu durumda mükâtep hürdür. Hak sahibi, onun yerine, bin dirhem için o efendiye müracaat eder. Mebsût<ta da böyledir.
Bir adamın, deli veya küçük bir kölesi olur ve onunla kitabet akdi yapamazlar; bu durumdaki kölelerin efendileri, onu mükâtep yapar ve onun bedelini bir başkası öder; efendi de bunu kabul ederse; bu durumda o köle azâd olmuş olmaz. Adam, onu reddeder ve verdiğini tekrar alır. Çünkü o, bedeli, köle azâd olsun diye ödemişti; o da azâd olmadı.
Şayet adam kabul eylese ve efendi de razı olsa, bu kitabet yine caiz olmaz.
O kölenin kitabetinin caiz olması için, bulûğa ermesini beklemek olur mu?
Kudı'ıri; "Olmaz." buyurmuştur.
Sahih olanı da budur.
Çünkü fuzûlînin tasarrufu, ancak icazete caiz olur. Bu durumda ise icazet verecek, icazete ehil değildir. Çünkü küçüktür veya delidir.
Şayet köle büyük olsa ve gayb olmuş bulunsaydı, bunun hilafına, tevakkuf (= bekleme) caiz olurdu. Adam gelip, razı olur; efendisi de razı olursa bir diyecek kalmazdı.
Şayet küçüğün baba tarafından bir akrabası, kitabet bedelini öderse; el-AsI kitabında: "İstihsanen o köle azâd edilmiş olur." denilmiştir.
Keza, gaybolan büyük köle,ffuzûlînin kitabet bedelini ödemesine razı olursa, o da istihsanen azad edilmiş olur.
Bu durumda küçüğün akrabası, verdiği kitabet bedelini geri isteyemez.
Bu, tamamını ödediği zaman böyledir.
Eğer bir kısmını ödemişse, kıyâsen de, istihsanen de verdiğini geri ister ve alır.
Ancak köle bulûğa erişir ve o, verdiğini almadan da icazet verirse, artık akrabası önceki verdiğini geri alamaz. Bedâi"de de böyledir.
En doğrusunu Allahu Teâlâ bilir. [9]
1- Kölenin malının haricinde, sadece nefsi ile ilgili kitabet;
2- Hem.nefsi, hem de malı ile ilgili kitabet. Bunların ikisi de caizdir.
Birinci şekil: Efendinin, kölesine: "Seni, bin dirhem karşılığında mükâtep yaptım." demesîdir.
Bu durumda, kölenin o ana kadar kazandığı mal, efendinindir. Ondan sonra kazanacağı kendisinin olur. Kitabet bedelini, ne zaman öderse, o zaman hür olur. Artan olursa, efendisi, onu geri verir.
İkinci şekil: Efendinin, köleye: "Bana, bin dirhem vermen karşılığında, nefsini ve malını mükâtep yaptım." demesidir.
Bu durumda, kölenin elinde bulunanın tamamı ve istikbâlde kazanacağının hepsi, kendinindir; efendisinin değiföir-. Bunlar ister kitabet bedelinden çok, isterse az olsun, onda kitabet bedelinden başka, efendisinin hiç bir hakkı yoktur. Köle, bu malı ticâretle kazanmış veya kendisine bu mal bağış yahut sadaka olarak verilmiş olabilir.
Şayet, onun kazancında ihtilaf ederlerse, mukatebin sözü geçerli olur. Cinayet fidyesi ve mehir parası efendinindir.
Kitabette muhayyerlik şartı caizdir. Hızânetü'l-Müftîn'de de böyledir.
Bir efendi, kölesini bin dirheme mükâtep yaptıktan sonra, köle onu öder ve o efendisinin yanında iken, ödediği bin dirheme bir hak sahibi çıkarsa, bu durumda mükâtep hürdür. Hak sahibi, onun yerine, bin dirhem için o efendiye müracaat eder. Mebsût<ta da böyledir.
Bir adamın, deli veya küçük bir kölesi olur ve onunla kitabet akdi yapamazlar; bu durumdaki kölelerin efendileri, onu mükâtep yapar ve onun bedelini bir başkası öder; efendi de bunu kabul ederse; bu durumda o köle azâd olmuş olmaz. Adam, onu reddeder ve verdiğini tekrar alır. Çünkü o, bedeli, köle azâd olsun diye ödemişti; o da azâd olmadı.
Şayet adam kabul eylese ve efendi de razı olsa, bu kitabet yine caiz olmaz.
O kölenin kitabetinin caiz olması için, bulûğa ermesini beklemek olur mu?
Kudı'ıri; "Olmaz." buyurmuştur.
Sahih olanı da budur.
Çünkü fuzûlînin tasarrufu, ancak icazete caiz olur. Bu durumda ise icazet verecek, icazete ehil değildir. Çünkü küçüktür veya delidir.
Şayet köle büyük olsa ve gayb olmuş bulunsaydı, bunun hilafına, tevakkuf (= bekleme) caiz olurdu. Adam gelip, razı olur; efendisi de razı olursa bir diyecek kalmazdı.
Şayet küçüğün baba tarafından bir akrabası, kitabet bedelini öderse; el-AsI kitabında: "İstihsanen o köle azâd edilmiş olur." denilmiştir.
Keza, gaybolan büyük köle,ffuzûlînin kitabet bedelini ödemesine razı olursa, o da istihsanen azad edilmiş olur.
Bu durumda küçüğün akrabası, verdiği kitabet bedelini geri isteyemez.
Bu, tamamını ödediği zaman böyledir.
Eğer bir kısmını ödemişse, kıyâsen de, istihsanen de verdiğini geri ister ve alır.
Ancak köle bulûğa erişir ve o, verdiğini almadan da icazet verirse, artık akrabası önceki verdiğini geri alamaz. Bedâi"de de böyledir.
En doğrusunu Allahu Teâlâ bilir. [9]
Konular
- Sarığın Ucu
- Sarı Elbise
- Güzel Elbise Giymek
- Âlim Bir Gencin Yeri
- Kur'an Okuma Âdabı
- KİTÂBÜ'L-MÜKÂTEB
- 1- KİTABETİN MÂNÂSI, RÜKNÜ, ŞARTI VE HÜKMÜ
- Kitabetin Şerî Mânası:
- Kitabetin Rüknü:
- Kitabetin Şartları:
- Efendiye Râci Olan Şartlar:
- Mükâtebe Râcî Olan Şartlar:
- Kitabet Bedeli İle İlgili Şartlar:
- Rükne Râci Olan Şartlar.
- Kitabetin Hükmü
- Kitabetin Çeşitleri
- 2- FÂSİD OLAN KİTABET
- 3- MÜKÂTEBİN YAPMASI CAİZ OLAN VE CAİZ OLMAYAN İŞLER
- 4- MÜKÂTEBİN, BİR YAKIN AKRABASINI, CÂRİYE OLAN KARISINI VEYA BİR BAŞKASINI SATIN ALMASI
- 5- BİR MÜKÂTEBE'NİN EFENDİSİNDEN DOĞUM YAPMASI; BİR MÜKÂTEBE'NİN EFENDİSİNİN ÜMM-Ü VELEDİ VEYA MÜDEB
- 6- BAŞKA BİR KİMSENİN, BİR KÖLEYİ MÜKÂTEP YAPMASI
- 7- MÜŞTEREK BİR KÖLENİN KİTABETİ
- 8- MÜKÂTEBÎN ACZİ VE ÖLÜMÜ, EFENDİNİN ÖLÜMÜ, KÖLENİN EFENDİSİNE VEYA EFENDİNİN KÖLESİNE KARŞI SUÇ İŞ
- 9- KİTABETLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ MESELELER
- KİTÂBÜ'L-MÜZÂRAA
- (ZİRAAT ORTAKLIĞI)
- 1- MÜZÂRAA'NIN (= ZİRAÎ ORTAKLIĞIN) MEŞRÜVETİ; MÂNÂSI, RÜKNÜ, CAİZ OLMASININ ŞARTLARI, HÜKMÜ VE MÂHİ
- Müzâraanın Mâhiyeti:
- Müzâraa'nın Rüknü:
- Müzâraanın Sıhhatinin Şartları: