2- RAMAZAN HİLÂLİNİ GÖRMEK (RÜYET-I HİLÂL)
Şaban ayının yirmi dokuzuncu günü akşam üzeri gurup vaktinde, insanların hilâü araştırmaları bir vecîbedir. Hilâli görürlerse, ertesi gün ramazan orucuna başlarlar. Eğer hava bulutlu ise, şaban ayını otuza tamamlarlar. İbtiyâr'da da böyledir.
Keza, sayışım tamamlamak -için şaban ayının hilâlini de recep ayının yirmi dokuzunda gözetlemek münasip olur.
Bu 'hususta, müneccimlerin haberlerine rnürâcad edilmeyeceği grbi sahih olan kavle göre onların sözleri de kabul edilmez. Sirâcü'I -Vehhâc'da da böyledir.
Hatta, bir müneccimin bu hususta yaptığı hesapla kendisi nin amel etmesi de caiz değildir. MiVâcû'd- Dirâye'de de böyledir.
Hilâli gören kimsenin, parmakla işaret etmesi mekruhtur, Za-hiriyye'de de böyl-edir.
Hilâli zevalden önce görmekle oruç tutulmadığı gibi zevalden sonra görmekle de İftar edilmez. O hilâl gelecek geceye aittir. Muhtar olan budur. Htılâsa'da da böyledir.
Havla bulutlu veya dumanlı olduğu zaman; müsiüman. akıllı, bulûğa ermiş ve doğru sözlü olan bir kimsenin şehâdeti makbul olur. Bu şahsın hür, köle, erkek veya kadın olması arasında bir fark yoktur.
Bu 'hususta böyle bir kimsenin şahadetime, yine böyle bir kimsenin şehâdeti de muteberdir.
Bu hususta, tevbe ettikten sonra, kendisine 'had tatbik edilmiş olan bir kimsenin şehâdeti de makbuldür. Fetâvâyİ Kâdîhân'da da böyledir.
Bazı âlimler: «Bu hususta hâli mestur (= gizli, örtülü) olan kimsenin şehâdeti makbul olmaz.* demişlerse de; Hasan'in İmâm Ebû Henîfe (R.A.)'den rivayet ettiğine göre. bu hususta böyle kimselerin şahadetleri de kabul edilir. Sahih olan kavil de budur. Muhıyt'te de böyledir.
Halvânî de bu kavli almış ve kabul etmiştir. Şeyh Ebû'I - Me-kârim'in Nlkâye Şerhinde de böyledir.
Ramazan hilâli 'hakkında, kölenin köleye şehâdeti de makbuldür
Keza, bu hususta kadının, kadına şehâdeti de kabul edilir, Münatfııkın şehâdeti 'İse makbul değildir.
Bu hususta şehâdet lafzı, dava, mahkeme ve hâkimin hükmü de şart değildir.
Hattâ bir kimse, hâkimin yanında hazır bulunsa ve burada başka bir şahsın bu husustaki şehâdetini duysa ve bunun doğruluğu da açığa çıksa, bunu duyan kimsenin oruç tutması icâbeder. Artık, bu kimsenin hâkimin hükmüne ihtiyacı kalmaz.
Hilâli gören kimseye, nerede ve ne sakilde gördüğü sorulup, bunu tafsilâtı ile anlatması istenir mi? Bu hususta Ebû Bekir el- İskâf: «O kimsenin şehâdetî, ancak bu hususlar sorulduğu zaman kabul edilir.» demiştir. Meselâ, 'bir kimsenin : «Ben hilâli şehrin hâricinde, sahrada gördüm.» veya «Bulutların anasında gördüm.» demesi gibi... Fakat, zahir-i rivayete göre bunları sormak gerekmez. O şahıs böyle tafsilât vermese bile şehâdeti kabul edilir.
Ramazan hilâlini, imâm veya hâkim tek başlarına görmüş olurlarsa, bunlar muhayyerdirler; dilerlerse yerlerine birini nâib tayin ederek, onun huzurunda hilâli gördüklerine şehâdet ederler; dilerlerse, doğrudan doğruya insanlara oruç tutmaian gerektiğini ilân ederler. Ancak, bayramlarla ilgili hilâller bu hükme muhaliftirler. Siıâcü'l -Vehhâc'da da böyledir.
Âdil (burada, «iyiliği kötülüğünden çok olan bir kimse» demektir.) bir kimse, ramazan hilâlini görünce bunu'o gece haber verir. Bu kimsenin erkek veya kadın olmass müsâvklir. Hatta, hilâli gören âdil kimse, câriye 'bile olsa, efendisinden izin almadan, çıkıp bu hususta şehâdette bulunur.
Hilâli, tek başına fâsik 'bir kimse görse, o da bu hususta şehâdette bulunur. Çünkü, hâkim onun şehâdetini çoğu zaman kabul eder. Vecîzü'l - Kerdert'de de böyledir.
Yukarıda söylediğimiz hususlar, hâkimi bulunan beldelerle ilgilidir. Fakat, hâkimi bulunmayan bir yerde [meselâ: bir köyde], bir kimse ramazan hilâlini görmüş olsa; bu kimse o yerin mescidine gidip şehâdette bulunur. (Yani, hilâli gördüğünü, insanların oruç tutmaları gerektiğini onlara haber verir.) Bu kimse âdil ise insanlar onun sözü ve şehâdetî üzerine oruç tutarlar. Muhıyt'te de böyledir.
Yalnız başına, ramazan hilâlini görmüş o!an bir kimsenin şehâdeti kabul edilmese bile, bu kimsenin, oruç tutması gerekir. Şayet bu kimse, o gün orucunu bozarsa, onu kaza eder; Jceffâret lâzım gelmez. Şehâdeti, henüz hâkim tarafından reddedilmeden, iftar etmiş olsa bile, yine keffâret îcap etmez. Sahih olan budur. Fetâvây} Kâ-dîhân'da da böyledir.
Fasık bir kimse, ramazan hilâlin! gördüğünü söylese ve bu şöhâdeti devlet büyüğü (veya hâkim) tarafından kabul edilse ve insanlara oruç tutmaları gerektiği ilân edilse eğer o belde ahâlisinden birisi, bu durumdan sonra iftar ederse, âlimlerin ekseriyetine göre, bu kimseye keffâret gerekir. Hulâsa'da da böyledir.
6u kimse, kendi orucunu otuz güne tamamlasa bile İftar etmez; ancak veliyyü'I-emr ile iftar eder. Kâfî'de de böyledir.
Hava kapalı olmayınca, bir kişinin değil, bir çok kişinin şe-hâdetleri kabul edilir. Böylece durum, bunların bilgisi ile veliyyü'! -emr'in reyine havaie edilmiş ve takdire ihtiyaç kalmamış olur. Sahih olan budur. El - ihtiyar Şer nü'I - Muhtar'd a da böyledir.
Şevval ve zilhicce hilallerinin görülmelerinde de durum, Ramazan hilâlinde olduğu gibidir. Sirâcü'l - Vehhâc'da da 'böyledir.
Tahâvî'de: «Şehir bademden gelen bir kişinin şehâdeti da kabul edilir.» denilmiştir.
Keza, yeri yüksekte bulunan bir kişinin şehâdeti de makbuldür. Hidâye'de de böyledir.
İmâm Mürğînâni, SâhibÜ'l - Akdi yy e ve Fetâvayi Suğrâ'da İmâm Tahâvî'nin kavline Itimad edilmiştir. Fakat, zâhir-I rivayette: «Şehir harici (nden gelen) ile şehir (de bulunan) arasında bir fark yoktur» denilmiştir. MiYacü'd- Dirâyo'de de böyledir. [12]
Keza, sayışım tamamlamak -için şaban ayının hilâlini de recep ayının yirmi dokuzunda gözetlemek münasip olur.
Bu 'hususta, müneccimlerin haberlerine rnürâcad edilmeyeceği grbi sahih olan kavle göre onların sözleri de kabul edilmez. Sirâcü'I -Vehhâc'da da böyledir.
Hatta, bir müneccimin bu hususta yaptığı hesapla kendisi nin amel etmesi de caiz değildir. MiVâcû'd- Dirâye'de de böyledir.
Hilâli gören kimsenin, parmakla işaret etmesi mekruhtur, Za-hiriyye'de de böyl-edir.
Hilâli zevalden önce görmekle oruç tutulmadığı gibi zevalden sonra görmekle de İftar edilmez. O hilâl gelecek geceye aittir. Muhtar olan budur. Htılâsa'da da böyledir.
Havla bulutlu veya dumanlı olduğu zaman; müsiüman. akıllı, bulûğa ermiş ve doğru sözlü olan bir kimsenin şehâdeti makbul olur. Bu şahsın hür, köle, erkek veya kadın olması arasında bir fark yoktur.
Bu 'hususta böyle bir kimsenin şahadetime, yine böyle bir kimsenin şehâdeti de muteberdir.
Bu hususta, tevbe ettikten sonra, kendisine 'had tatbik edilmiş olan bir kimsenin şehâdeti de makbuldür. Fetâvâyİ Kâdîhân'da da böyledir.
Bazı âlimler: «Bu hususta hâli mestur (= gizli, örtülü) olan kimsenin şehâdeti makbul olmaz.* demişlerse de; Hasan'in İmâm Ebû Henîfe (R.A.)'den rivayet ettiğine göre. bu hususta böyle kimselerin şahadetleri de kabul edilir. Sahih olan kavil de budur. Muhıyt'te de böyledir.
Halvânî de bu kavli almış ve kabul etmiştir. Şeyh Ebû'I - Me-kârim'in Nlkâye Şerhinde de böyledir.
Ramazan hilâli 'hakkında, kölenin köleye şehâdeti de makbuldür
Keza, bu hususta kadının, kadına şehâdeti de kabul edilir, Münatfııkın şehâdeti 'İse makbul değildir.
Bu hususta şehâdet lafzı, dava, mahkeme ve hâkimin hükmü de şart değildir.
Hattâ bir kimse, hâkimin yanında hazır bulunsa ve burada başka bir şahsın bu husustaki şehâdetini duysa ve bunun doğruluğu da açığa çıksa, bunu duyan kimsenin oruç tutması icâbeder. Artık, bu kimsenin hâkimin hükmüne ihtiyacı kalmaz.
Hilâli gören kimseye, nerede ve ne sakilde gördüğü sorulup, bunu tafsilâtı ile anlatması istenir mi? Bu hususta Ebû Bekir el- İskâf: «O kimsenin şehâdetî, ancak bu hususlar sorulduğu zaman kabul edilir.» demiştir. Meselâ, 'bir kimsenin : «Ben hilâli şehrin hâricinde, sahrada gördüm.» veya «Bulutların anasında gördüm.» demesi gibi... Fakat, zahir-i rivayete göre bunları sormak gerekmez. O şahıs böyle tafsilât vermese bile şehâdeti kabul edilir.
Ramazan hilâlini, imâm veya hâkim tek başlarına görmüş olurlarsa, bunlar muhayyerdirler; dilerlerse yerlerine birini nâib tayin ederek, onun huzurunda hilâli gördüklerine şehâdet ederler; dilerlerse, doğrudan doğruya insanlara oruç tutmaian gerektiğini ilân ederler. Ancak, bayramlarla ilgili hilâller bu hükme muhaliftirler. Siıâcü'l -Vehhâc'da da böyledir.
Âdil (burada, «iyiliği kötülüğünden çok olan bir kimse» demektir.) bir kimse, ramazan hilâlini görünce bunu'o gece haber verir. Bu kimsenin erkek veya kadın olmass müsâvklir. Hatta, hilâli gören âdil kimse, câriye 'bile olsa, efendisinden izin almadan, çıkıp bu hususta şehâdette bulunur.
Hilâli, tek başına fâsik 'bir kimse görse, o da bu hususta şehâdette bulunur. Çünkü, hâkim onun şehâdetini çoğu zaman kabul eder. Vecîzü'l - Kerdert'de de böyledir.
Yukarıda söylediğimiz hususlar, hâkimi bulunan beldelerle ilgilidir. Fakat, hâkimi bulunmayan bir yerde [meselâ: bir köyde], bir kimse ramazan hilâlini görmüş olsa; bu kimse o yerin mescidine gidip şehâdette bulunur. (Yani, hilâli gördüğünü, insanların oruç tutmaları gerektiğini onlara haber verir.) Bu kimse âdil ise insanlar onun sözü ve şehâdetî üzerine oruç tutarlar. Muhıyt'te de böyledir.
Yalnız başına, ramazan hilâlini görmüş o!an bir kimsenin şehâdeti kabul edilmese bile, bu kimsenin, oruç tutması gerekir. Şayet bu kimse, o gün orucunu bozarsa, onu kaza eder; Jceffâret lâzım gelmez. Şehâdeti, henüz hâkim tarafından reddedilmeden, iftar etmiş olsa bile, yine keffâret îcap etmez. Sahih olan budur. Fetâvây} Kâ-dîhân'da da böyledir.
Fasık bir kimse, ramazan hilâlin! gördüğünü söylese ve bu şöhâdeti devlet büyüğü (veya hâkim) tarafından kabul edilse ve insanlara oruç tutmaları gerektiği ilân edilse eğer o belde ahâlisinden birisi, bu durumdan sonra iftar ederse, âlimlerin ekseriyetine göre, bu kimseye keffâret gerekir. Hulâsa'da da böyledir.
6u kimse, kendi orucunu otuz güne tamamlasa bile İftar etmez; ancak veliyyü'I-emr ile iftar eder. Kâfî'de de böyledir.
Hava kapalı olmayınca, bir kişinin değil, bir çok kişinin şe-hâdetleri kabul edilir. Böylece durum, bunların bilgisi ile veliyyü'! -emr'in reyine havaie edilmiş ve takdire ihtiyaç kalmamış olur. Sahih olan budur. El - ihtiyar Şer nü'I - Muhtar'd a da böyledir.
Şevval ve zilhicce hilallerinin görülmelerinde de durum, Ramazan hilâlinde olduğu gibidir. Sirâcü'l - Vehhâc'da da 'böyledir.
Tahâvî'de: «Şehir bademden gelen bir kişinin şehâdeti da kabul edilir.» denilmiştir.
Keza, yeri yüksekte bulunan bir kişinin şehâdeti de makbuldür. Hidâye'de de böyledir.
İmâm Mürğînâni, SâhibÜ'l - Akdi yy e ve Fetâvayi Suğrâ'da İmâm Tahâvî'nin kavline Itimad edilmiştir. Fakat, zâhir-I rivayette: «Şehir harici (nden gelen) ile şehir (de bulunan) arasında bir fark yoktur» denilmiştir. MiYacü'd- Dirâyo'de de böyledir. [12]
Konular
- 2- KANAL KAZMAK VE MEVCUT BİR KANALİ TAMİR ETMEK
- ORUÇ
- (Kitabü's-Savm)
- 1- ORUCUN TARİFİ, KISIMLARI, SEBEBİ, VAKTİ VE ŞARTI
- Orucun Tarifi :
- Orucun Çeşitleri:
- Orucun Sebebi:
- Orucun Vakti:
- Güneşin Batıp Batmadığında Tereddüt
- Sahur Vaktinde Tereddüt
- Orucun Şartları
- A- Orucun Farz Olmasının Şartları
- B- Orucun Edâsînin Şartı
- C- Edasının Sahih Olmasının Şartı :
- 2- RAMAZAN HİLÂLİNİ GÖRMEK (RÜYET-I HİLÂL)
- Şevval Hilâlini Gözetleme
- 3- ORUÇLUYA MEKRUH OLAN VE MEKRUH OLMAYAN ŞEYLER
- Sahur Yemeği
- İftar Ve İftar Duâsı
- Şek Gününde Oruç
- Oruç Tutmanın Mekruh Olduğu Gönler :
- Savm-ı Misal:
- 4- ORUCU BOZAN VE BOZMAYAN ŞEYLER
- Orucu Bozup Sadece Kazayı İcabettlren Şeyler :
- Orucu Bozup Kazayı Ve Hem De Keffâreti İcâbettiren Şeyler
- Bu Konu İle İlgili Bazı Mes'eleler
- 5- ORUÇ TUTMAMAYI MUBAH KILAN ÖZÜRLER
- 1- Yolculuk:
- 2- Hastalık: