13- MÜSTE'CİRİN, KİRAYA TUTTUĞU ŞEYİ, SAHİBİNE VERMESİNE TEALLUK EDEN MES'ELELER

İmâm    Muhammed   (R.A.)   el-Asl   isimli    kitabında   şöyle buyurmuştur:

Müste'cir., icarladığı şeyi sahibine reddedemez. İcara veren de, verdiği yeri, icarcıdan alamaz.

İcare, ariyet gibi değildir. Zelııyre'de de böyledir.

el-Asl kitabında İmâm Muhammed (R.A.) şöyle buyurmuştur: Bir adam, belirli bir ücretle bir değirmen icarlayıp, bir ay onunla un öğütür ve onu evine taşır; şehir olsun, şehrin harici olsun, o değirmeni taşımakta da güçlük yoksa, onu sahibine iade eder. Bu hususta, ariyet ile icare birdir. Kıyasda böyledir. İcarda mal sahibi, ariyette ise ariyet alan şahıs taşıyacakdır. Alimlerimiz, bunu açıklarken: İcare ve ariyette, evden çıkarmak mal sahibinin izniyle olmuşsa, icârede mal sahibi, ariyetle müsteir taşıyacaktır. Şayet evden çıkış mal sahibinin izni olmaksızın olmuşsa, geri getirmek müste'cir ve ariyet alan şahsa aittir. Muhıyt'te de böyledir.

Müşterek ücrette, çamaşırcı, boyacı, dokuyucu gibi olanlarda, getirmek ücreti alan şahsa aittir. Çünkü red, teslim almayı nakz eder. İşte o zaman, kim menfaat temin etmişse, red ona ait olur.

Bu durumda, menfaati ecîr temin etmiştir. Çünkü, ecir için ücret vardır; o da bir ayndır. Elbise sahibi için olan menfaat, ayn değildir. Ayn ise, ayn olmayandan hayırlıdır. İşte o takdirde, red menfaati ayn olana aittir.

Bu, şuna muhalifdir: Bir adam, kölesini veya hayvanını icara verir, müste'cir de işini bitirirse, işte o zaman, red mal sahibine aittir. Çünkü müste'cir, menfaat görmüştür. İcara veren için ise, ayn vardır. Zehıyre'de de böyledir.

Bir adam, ihtiyacını temin için, bir hayvanı, binmek üzere şehirde, belirli bir vakit için icarlar ve vakti geçerse, onu sahibine teslim etmek ona ait değildir. İcara veren şahıs gidip, onu müste'cirin evinden teslim alacaktır.

Hatta, bir gün kaldığı halde, mal sahibi varıp onu almaz ve hayvan karcının yanında zayi olursa, tazminat gerekmez. İcara veren şahıs, ister istesin; isterse, istemesin müsavidir. Çünkü, onu teslim etmek, müste'cire ait bir görev değildir.

Şayet, şehirde belirli bir yerde icarlar ve gidip gelmeyi şart koşarsa, işte o zaman müste'cir şart koştuğu yere getirmekle yükümlüdür. Çünkü, onu orda vermesi gerekir. Zira, icarede akid, ancak red ile son bulur.

Eğer bu şahıs, evine kadar biner, orada da bekletir ve hayvan zayi olursa kıymetini tazmin eder. Çünkü, sözleşme mahallini tecavüz etmiş olmaktadır.

Şayet mal sahibi, müste'cire: "Gideceğin yere kadar bin, git; geri evime dön. derse bu durumda bile müste'cire, o hayvanı icarcının evine getirme mecburiyeti yoktur. Zira evine dönünce, icajremüddeti bitmiştir; artık, geri tarafı emanettir. Bedâi"de.de böyledir.

Müste'cir, icar sahibinin hayvanım, evine gitsin diye başı boş sah-verse, bu geri verme sayılmaz. Bu hayvan, yolda zayi olursa, tazminat gerekmez.

Mal sahibi başka bir yere gider, müste'cir de hayvanını ona teslim için oraya gider ve bu hayvan yolda ölürse, tazminat gerekir. Zira bel­deden çıkmakla gasıb durumuna düşmüştür. Muhıyt'te de böyledir.

İmâm Ebû Yûsuf (R.A.) şöyle buyurmuştur:

Bir adam, bir şehirden diğer bir şehre gitmek üzere, bir hayvan icarladığı halde, onu evinde bekletip gideceği yere gitmez ve bu hayvan ölürse; şayet insanların hazırlık yapabilecekleri bir müddete kadar bek­letti ise, tazminat gerekmez; icar gerekir. Eğer daha fazla bekletti ise, icarlıktan çıkar gasb hükmüne girer.

İmâm Muhamnıed (R.A.) ise tafsüatsız: "Tazminat gerekir." buyurmuştur. Zehıyre'de de böyledir.

Müntekâ'da şöyle zikredilmiştir:

Bir adam, bir hayvan icarladiğında, onu icara verenin ahırına getirip bağlar veya üzerine kapuyu kapatırsa, bu durumda zayi olsa veya ölse bile tazminat gerekmez. Çünkü, sahibinin yapacağı her şeyi, o yapmıştır. Bunları yapınca da tazminattan berî olur.
Şayet, sahibinin ahırına veya arsasına bırakır ve bağlamaz veya üzerine kapıyı kitlemezse, o zaman, ölmesi veya zayi olması halinde tazminat gerekir. Muhiyt'te de böyledir. [24]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..