6-) Ashâb-ı Ferâizden altıncısı: Anne (- üm) dür.
Anaların vâris olmalarında şu üç hâl tasavvur olunabilir: a-) Birinci hâl: Südüs ( = 1/6 = attıda bir. Bu hâl, ölen şahsın anasının; ölenin oğlu veya kızı yahut oğlu­nun evladı veya —ilâ nihâye— oğlunun oğlunun evlâdı ile veyahut da ale'l-ıtlak iki veya daha ziyâde erkek veya kız kardeşi ile —bu kardeşler bi'1-fiil vâris olmasalar bile— beraber bulunması hâlidir.

(Bu, amme-i fukahâya göre böyledir. îbn-i Abbas (R.A.) haz­retlerine göre, iki kardeş, anayı sülüsten, südüse (= üçte birden, al­tıda bire) hacbetmez.)

Amme-i fukahâya göre şekil:

M.
1 Südüs
5 baki
üm ( = anne)       ibnü'1-ibn (= oğulun oğlu)
1 südüs
3 nısıf
1 südüs

üm (= üna)

ünt li eb

(= baba bir

kız kardeş)

ah li üm

(= ana bir

erkek kardeş)
eşele : 6
eşele: 6,
Reddiye 5

M.

M.
1 südüs-

um (= anne)
1   ' südüs
1 südüs
3 nısıf

bint (= kız)
4 baki

üm (= anne)

eb

ah lehümâ
2 baki
eşele: 6

am lehümâ

(= ana-baba

bir amca)

sakıt
eşele : 6

uht lekümâ
(= baba)   [ = ana-baba     (= ana-baba bir bir erkek kardeş)      kız kardeş
442                                                                              Fetâvâyi Hlndiyye
15                          —

südüs                    baki     _              sakıt
M______„____________________________:____________ eşele : 6

anne               ana-baba bir          baba bir

erkek kardeş       erkek kardeş

b-) İkinci hâl: Sülüs-i kül:

Ölen şahsın anası bulunduğu hâlde;; evlâdı, ve oğlunun veya oğ­lunun oğlunun evlâdı ve erkek-kız iki veya daha ziyade kardeşi —ve yalnız ana— baba ile beraber zevç (= koca) ile zevce (= karı)dan birinin bulunmaması hâlidir.

Misâller:
2                        13'   —

sülüs-i kül              südüs + baki              sakıt
W_--------_—.______________________________________ eşele : 6

anne                        baba                  ana-baba bir
2                             4                     erkek kardeş
1                                2                            —

sülüs-i kül                        baki                        sakıt
^______:__________________________________________eşele : 3

anne        ana-baba bir erkek kardeş        ana-baba bir amca
2                        3                        1
sülüsü kül               nısıf                   baki M.------------------.—__.__.___________________________eşele : 6

anne                 koca     ana-baba bir erkek kardeş
4                        3                        5

sülüsü kül            rubu'                   baki
M_____:_________________________________________ eşele : 12

anne                  karı      baba bir erkek kardeş

c-) Üçüncü hâl: Sülüsü mâ yebkâ:

Ölen şahsın annesinin, bu ölünün babasiyle ve zevci (veya zev­cesi) ile içtima etmesi hâlinde, anne zevç (veya zevce)nin hissesinden sonra baki kalan terikenin sülüsüne; baba da mütebakisine müsta-hik olur.

Misaller:

sülüsü mâ yebkâ j-       msif              bâki
M._______________________.^________eşele : 2x3  -) 6

anne                    koca              baba
1      '                  3                   2

sülüsü mâ yekbâ   -i-         rubu'                 baki
M_______________________^________________eşele : 4

anne                    karı                    baba
11                        2

Bu, amme-i fukahâ'ya göre böyledir.

İlmî Abbas (R.A.) hazretlerine göre, ana, bu durum da da sülüsü külle, müstahık olur. Ve böyle olunca da, ananın sehnİnin, babanın neminin iki katı olması gerekir.

Buna göre, mes'ele şu şekli alır:
3                        2                        1

nısıf    _              sülüsü kül            baki
M___________________________        '______________eşele : 6

koca       anne       baba

Annenin bu üçüncü hAünde, babanın yerinde cedd-i canin bu­lunursa; İmâm-ı A'zam (R.A.A) ile İmâm Muhammed (R.A.)'e göre, bu durumda anne terikenin tamamının üçte birine müstahik olur.

İbni Abbâs (R.A.)'ın ve sair zevatın mezhepleri de böyledir.

Mütfâbih olan da budur.

İmân Ebû Yûsuf R. A.)'a göre, bu durumda anne» sülüsü mâ yek-bâ'ya müstahik olun                .

Misaller:

İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre:
2                          3                          1

sülüsü kül               nısıf                   baki
iy____________________________________________________ eşele : 6        ^

anne                      koca                      dede                               i
■5

İmân Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre:                                              .           '

 '         ı

 ıf                 baki
eşele : (2x3 = ) 6
 ■   1 sülüsü mâ yebka -j          nısıf                 baki

anne                    koca                 dede
13                     2[24]