Büyük Anne (= Ceddi Sahıha = Nine)
7-) Ashâb-i ferâizin yedincisi de cedde-i şahihadır.
Burada cedde-i sahaha (= nine = büyük anne) demek, baba tarafından veya ana tarafından olup, ölene nisbeti sırasında, araya tarafından olup, ölene nismeti sırasında, araya cedd-i fâsid ( = gayr-i sahih dede5 girmeyen büyük anne demektir. Annenin annesi, annenin annesinin annesi veya babanın annesi ve babanın babasının annesi gibi...
Murise (ölene) nisbetinde, araya annenin babasının annesi veya babanın anasının babasının annesi ifadesinde olduğu gibi fâsid ced gören büyük annelere cedde-i faside denir, el-ihtiyac da da böyledir.
Fâsid ceddeler, ashâb-ı ferâizden değil, zevi'l-erhâmdandırlar.
Salih ceddelerin (= büyük annelerin) vâris olmalarında, şu iki hâl tasavvur edilebilir.
a) Birinci hâl Südüs
Bir cedde-i sahiha (= büyük anne), bir südüs (= altıda bir) hisseye mâlik olacağı gibi, birbiri ile aynı hizada bulunan birden çok sahih ceddeler de yine bir südüs (= -ğ- hisseye ortaklaşa hak sahibi olurlar. Misaller:
1 5
südüs baki
M----------.---------" ______________________________eşele : 6
ümmü'1-eb am lehümâ
( = babanın annesi) (= ana-baba bir amca)
1 5
südüs baki
M-----------__._____________________________________eşele : 6
ümmü'I-üm ah lehümâ
(= anenin annesi) (= ana-baba bir erkek kardeş)
1 5 südüs baki W__________________:____________________eşele : (6x2 = ) 12
ümmü'1-eb ümmü'1-üm ah li eb
(= babanın (= annenin (ana bir erkek
annesi) annesi) kardeş)
1 1 10
b) İkinci hâl: Sukut:
Ceddelerin tamamı (yani gerek ebeviyyat denilen baba tarafından olan büyük anneler, gerekse ümmiyyat denilen anne tarafından olan büyük anneler) anne ile sakıt olurlar. Çünkü, anne büyük annelere misbetle karabet (= yakınlık) kuvvetine sahiptirler.
Ebeviyyat (demlen, baba tarafından olan büyük anneler) eb (= baba) ile ve ced (= dede) ile sakıt olmazlar. Çünkü, bunların karabetleri (= yakınlıkları) ced ( = dede) vasıtası ile değildir.
Nitekim ümmiyat (denilen anne tarafından olan büyük anneler) de, baba ve dede ile sakıt olamazlar.
Büyük annelerin dereceleri aynı hizada olmazsa, yakın olan büyük anne, hangi taraftan olursa olsun uzak olan büyük anneyi, kendisi de bir sebeple sâkit olmuş bulunsa bile iskat eder.
Misaller:
1 sülüs
sakıt
2 baki
eşele: 3
üm ümmü'1-üm ümmü'1-eb ahlehüma
(= anne) ( annenin (= babanın ( = ana-baba bir annesi) annesi) erkek kardeş )
sakıt f ■ | 1 südüs | 1 sülüs | baki | eşele: 6 |
Babanın annesi | baba 1 | annenin annesi 1 | oğul 4 | |
2 südüs | 7 baki | 3 rubu' | eşele: 12 |
babanın annesi babanın babası
karı
sakıt
sakıt
terekenin hepsi bunun
tf.
eşele:
Babanın annesi annenin
annenin annesi
baba
Bu son mes'elede, babanın annesi, baba ile sakıt olduğu hâlde, yakınlığından dolayı annenin annenin annesini iskat etmiştir. Çünkü, baba bulunmasaydı, babanın annesi vâris olacaktı ve yine annenin annenin annesini iskat edecekti.
Büyük annelerin bazısı, ölen şahsın iki Üç cihetten büyük annesi, bir kısmı da yalnız bir cihetten büyük annesi olabilir.
Böyle bir durumda, bu büyük annelerin dereceleri müsâvî olursa, İmam Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre, bir südüs (= 1/6) hisseye eşit olarak ortaklaşa hak sahibi olurlar. Bu durumda bedenlere itibar olunur; cihetlere itibar edilmez. Çünkü cihetlerin çoğalması, bunların isimlerinin teaddüdünü gerektirmez. Bundan dolayı, bu büyük anneler bir cihet hükmünde bulunmuş olur.
İmam Ebû Yûsuf (R.A.), bu kavli, İmam A'jam (R.A.)'dan rivayet etmiştir.
Müftâbita olan da budur, mözmerât'ta da böyledir. Misâl: (İmâm Ebû Yûsaf (R.A.)'a göre:) 1
südüs
5 baki
n.
eşele: (6 x 2 = ) 12
anne
annesi
Annesi
(İki cihetten yakım) 1
@baba ah lehüma
(= anne-baba bir erkek kardeş)
Babası ©Amcası
Annesi
(Bir cihetten yakını) 1
Fakat, İmâm Muhammed (R.A.) ve İmâm Züfer'e göre, bu durumda cihetlere itibar edilir ve mirasa sebeblerin teadüdüne göre hak sahibi olunur.
Bundan dolayı, bir südüs hisse, bu büyük annelere, haiz oldukları cihetlere göre taksim edilir.
Meselâ: Bir cihetten büyük anne olan, bir kat; iki cihetten büyük anne olan da iki kat hisseye hak sahibi olacağı için, bir südüs ( = 1/6) hissenin üçte biri, bir cihetten yakınlık sahibi olan büyük anneye; üçte ikisi de, iki cihetten yakınlık sahibi olan büyük anneye verilir.
Misâl: (İmâm Muhammet! (R.A.)'e göre:)
1 5
südüs baki
M_______:______________',_________ eşele: (6x3 = ) 18
anne fx) baba ah lehüm
(= ana-baba bir erkek kardeş)
15 annesi (& Babası (x) annesi
annesi 1
Meselâ: Bir kadın; kızının kızını, oğlunun oğlu ile evlendirir; bunlardanda bir çocuk doğarsa; bu durumda, onları evlendiren bu kadın, doğan çocuğun anasının anasının anası olduğu gibi, babasının babasının anası da olur.
Diğer büyük anne de, bu çocuğun babasının anasının anası olur ve o çocuk, bu kadının torunu ile evlenip, bunların bir de çocuğu doğarsa, bu kadın, o çocuğun üç cihetten büyük annesi olur.
Hatta, bu çocuk, o kadının bir torunu ile evlenir ve bu evlilikten bir çocuk dünyaya gelirse, bu durumda o kadın o çocuğun, dört cihetten büyük annesi olur.
Diğerlerini de buna göre kıyâs etmek gerekir. Kâfi'de de böyledir.
bu mes'eleyi bir şema ile izaha çalışalım.
AYŞE
PAKİZE
Oğullan Kerim
Oğullan Osman
Oğullan Şakir
Ayşe, oğlu Ali'nin oğlu (torunu) Veliyi, kızı Fatmanın kızı (torunu) Meryem ile evlendirdi.
Bu evlilikten Kerim dünyaya geldi.
Bu durumda Ayşe,
a-) Kerimin anası Meryemin anası Fatma'nın anasıdır.
b-) Hem de, babası Velinin babası Ali'nin anasıdır.
Pakize ise, Kerim'in babasının anasının anasıdır. Kerim, Arife ile evlenir ve bu evlilikten Şakir isimli bir oğulları olursa; bu durumda Ayşe:
a-) Şakir'in babasının babasının babasının anası;
b-) Şakir'in babasının anasının anasının anası;
c-) Şakir'in anasının anasının anası olur. (Bu durumda Şakir ile büyük annesi Ayşe arasında, üç cihetten kurbiyet bulunmuş olur.
Şakir, Firdevs ile evlenir ve bu evlilikten Osman isimli bir oğulları olursa, bu durumda Ayşe, Osman'ın şu dört cihetten büyük annesi olur:
1-) Ayşe, Osman'ın anası Firdevs'in anası Sultan'ın anasıdır.
2-) Ayşe, Osman'ın babası Şakir'in babası Kerim'in anası Meryem'in anası Fatma'nın anasıdır.
3-) Ayşe, Osman'ın babası Şakirin anası Arife'nin anası Senem'in anasıdır.
4-) Ayşe, Osman'ın babası Şakir'in babası Kerim'in babası Ve-li'nîn babası Ali'nin anasıdır. [25]
Konular
- Mirasa Hak Sahibi Olma Sebebleri:
- Vârislerin Sınıfları
- Terikeye Hak Sahibi Olanların Mertebeleri
- 2- ASHÂB-I FERAİZ
- Ashabı Ferâiz Kimlerdir?
- Nesebi Olan Ashâb-ı Ferâiz
- Baba
- Dede
- Cedd-i Sahihin Hâlleri:
- Ah Liüm (= Ana Bir Kardeş)
- Ashâb-ı Ferâiz Olan Kadınlar: Kız (= Bint = Sulbiyye = Öz Kız)
- Oğulun Kızı (= İbniyye)
- Tesbîb-i Benât Meselesi:
- Üç Ferik Farzedilen Kızlarla Beraber Erkek Kardeş Bulunması Hâlleri
- Ana (= üm)
- Büyük Anne (= Ceddi Sahıha = Nine)
- Ana Baba Bir Kiz Kardeş (= Uht Lehüma)
- Baba Bir Kız Kardeş (= Uht Lieb)
- Ana Bir Kiz Kardeş (= Uht Liüm)
- Sebebi Olan Ashabı Ferâiz
- Koca (= Zevç)
- Zevce (= Karı)
- Fürûzu Mukaddere (= Nassen Takdir Edilmiş Olan Hisseler)
- Nassen Belirlenmiş Olan Hisselere Hak Sahibi Olan Kimseler
- Nısıf (= 1/2)
- Rubu (= Dörtte Bir = 1/4)
- Sümün (= Sekizde Bir = 1/8)
- Sülüsân (= Üçte İki = 2/3)
- Sülüs (= Üçte Bir = 1/3)
- Südüs (= Altıda Bir = 1/6)