Hatâen kati iki nevidir:
1-) Kasıdda Hatâ:

Av zannı ile, bîr insana, —onun insan olduğunu bilmeden— kur­şun sıkmak veya, düşman (= harbi) sanarak bir müslümana ateş etmek gibi..
2-) Fiilde Hata:

Bir kimsenin, başka bir maksatla attığı bir şeyin, bir insana isabet etmesi gibi.. Hidâye'de de böyledir.

Hatâen katl'de katile keffaret gerekir. Ayrıca, maktulün âkilesi­ne diyet ödemesi de gerekir.

Hatâen katl'de de, katil, maktulün vârisi olursa; mirastan mahrum edilir.

Ölen ister müslüman olsun, ister zimmi olsun, diyetin lüzumunda, bunlar müsavidirler.

Bu durumlarda, yani hatâ, ister kasıdda, ister fiilde olsun, katil gü­nahkâr olmaz. Cevheretü'n-Neyyire'de de böyledir.

Müntekâ'da,   İmâm   Muhammed   (R.A.)'in   şöyle   buyurduğu nakledilmiştir:

Bir kimse, başka bir şahsın, bir yerine vurmayı kasdeylediği hâlde, o şey, o şahsın başka bir yerine isabet ederse; —onu kasdetmese bile— bu fiilî kasd olur.

Ancak, attığı şey, başka bir şahsa isabet ederse; bu, hatâ olur.

H i sânı, bunu açıklama makamında, şöyle buyurmuştur.

Bir adam, bir başkasının eline vurmayı kasdettiği hâlde, vuracağı şey, hatâ ile, o adamın boynuna isabet eder ve o adam ölürse; işte bu hâl kasıddır ve bunda kısas vardır.

Şayet, bir adamın eline vurmayıistedi de, o şey, bir başkasının boy­nuna isabet etti ise, işte bu hatâdır. Zehıyre'de de böyledir.

Bakkâü'de şöyle zikredilmiştir:

Bir adam, diğerinin başına sopasıyla vurmayı kasdettiğinde; sopa, onun gözüne isabet eylese; vurmayı kasdeylediğinden dolayı, ona diyet lâzım gelir.

Bir adam, kısas olarak, diğerinin elini kesmek istediği zaman, kı-lıncını eline vuracağı hâlde, o, onun omuzuna isabet etse; amdi mahd olduğundan, malından tazminat gerekir; onun için kısas yapılmaz. Çünkü onun, el kesme hakkı vardı.

Bir adam, baş giygisini, birinin başına attığın da, o, başka biri­nin başının üzerine düşerse; işte bu bir hatâdır.

Hişâm, İmâm Muhammed (R.A.)'den sormuş:

—Bir' adam, okunu birisine attı; ok, hatâen bir duvara isabet etti; sonra da tekrar dönüp aynı insana değdi ve öldürdü; durum ne olur? İmâm şöyle buyurmuş: —Bu bir hatâdır.

Bir adam, bir elbiseyi iyice bükerek, bir adamın başına vursa ve onun başı, kemiği görülecek şekilde yarılsa; işte bu bir kasid olur.

Fakat, bu adam, o yüzden ölürse; bu, bir hatâ olur.
Bu, Uynn'da da böylece zikredilmiştir. Muhıyt'te de böyledir. [6]