Buhara'da, meclis-i kazâ'da, borcun miktarı söylenip, belli olduktan sonra, hâkim tarafından, tarafların kimliği tesbit edilir. Borçlunun adı, nesebi, mütevellisinin nesebi kaza ve hükümler için, def­tere yazdırılır.

Mahkemenin Buhara'da geçerli olacağı ve orada görüleceği kayde­dilir. Ehilleri arasında imzaları attırılır.

"Filân tarafından, şu senenin, şu ayının, şu gününde, şu kadar borç alındı." diye yazılır.

Bundan sonra, da'vacı ve da'vah isimleriyle nesebleriyle tanınıyor­larsa, isimleri ve nesebleri yazılır.

Bu şekilde tanımıyorlarsa, deftere "filân oğlu filan adam, filan oğlu filan adamla, binefsihî hazır oldular ve huzurda 'şu şu kadar Mekke miskalı ağırlığınca, yeni, kırmızı Nisâbûrî dinarı, sahih sebeble, hak olarak lüzumuna binaen biri borç alıp, borçlandı." diye yazılır.

Bundan sonra, zaman geçip, mahkemeye düşerlerse; duruma bakılır: Şayet iddia olunan, iddia edilen şeyi aldığını ikrar ediyorsa; iş bitmiştir. Ve müddeînin beyyinesine ihtiyaç kalmamıştır.

Şayet, iddia olunan (= da'vâlı) inkâr ederse; bu durumda iddia edenin (= da'vâcının) beyyine getirmesi gerekir.

Hâkim için uygun olanı, şahitlerin şehâdetlerini olduğu gibi yazdırmakdır.

Sonra da, alınan ifadelerini, aynı mecliste, bu şahitlere karşı okut­maktır.

Şahidin şehâdeti şu surette olacaktır.

' Şahit: "Ben şehâdet ederim ki, bu da'vah zat, her yönüyle ikrarı caizdir. O, isteyerek ve kasden ikrar eylemiş ve: "Bu iddiacının, benim üzerimde Buharı olarak, kırmızı altından yirmi dinar alacağı vardır" demiştir; diyecektir. Ne zaman borç edildiğini, nerede edildiğini, vasfını, ağırlığının Mekke miskâli olduğunu söyleyecektir. Ve, da'vâcının da iddiasında doğru olduğu bildirecektir.

Daha önce de, defterde yazdı olduğunu işaret ederek; hakkın vâcib olduğunu beyan edecektir.
Bu şehâdeti, mahkeme heyetinin huzurunda, kendisine karşı baştan sona kadar okunacak; sonra da, hâkim şahitlere karşı: "Size karşj okunan şehâdet sözlerim duydunuz mu? Ve bu şehâdetinize karşı bir diyeceğiniz var mı?" diyecek; onlar da; "Duyduk ve böylece şahitlik yaparız." dedikten sonra; yine hâkim, onlardan her birisine: "Baştan sona kadar okunduğu gibi, şahitlik ederim ki bu da'vâcının da'valıda tarif edildiği gibi alacağı vardır; de" der. Bunu, her birine t:jx ayrı söylettikten sonra, her birisi ayrı ayrı işaret edilen yere inhalarını atarlar. [3]