Hayzın en az müddeti, geceleriyle beraber üç gündür. Nitekim za­hir rivayet de budur.'İmâm. Hasan' (Rh.A.) in rivayetinde, üç gün ve içinde bulunan iki gecedir. Hayzın müddetinin en çoğu on gündür. Çün­kü ResûlüUah  (S.A.V.) :
«Hayzın en azı üç gün, en çoğu on gündür.» [131] buyurmuştur.

Bu hadîs, İmâm Şafiî' (Rh.A.) nin, hayz müddetinin en azını bir gün ile ve en çoğunu da onbeş gün ile takdirine karşı bir hüccettir.

Kadının,, hayz müddetinde gördüğü beyazdan başka renk ve hayz müddetinde araya giren temizlik hayzdır. Yani şayet hayz müddetinin iki tarafını (başını ve sonunu) kan ihata etse, İmâm Muhammed' (Rh.A.) in İmâm A'zam' (Rh.A.) dan rivayetinde aralıksız akan kan gibi olur. Bunun vechi şudur : Şüphesiz kanın hayz müddetini kapla­ması bil'icmâ şart değildir. Binâenaleyh onun başına ve sonuna itibâr edilir. Zekât bâbındaki nisâb gibi.

İki hayzın arasında olan temizliğin en az müddeti, onbeş gündür.

Çünkü Sahabenin icmâlan bunun üzerinedir. Bir de bu, lüzumunun müddetidir, ikâmetin müddeti gibidir.

Eğer; hayz müddetinin en azı üç gün ve en çoğu on gün olduğu sabit olmuştur, imdi temizliğin en azı onbeş gün olursa bir ayda, içinde hayz ve temizlik olmayan iki gün bulunması gerekir denilirse, cevâbmda biz deriz ki: Bu soru, şayet bir ayda, bir temizlik ve bir hayz olması vâcib olursa, lâzım gelir. Halbuki böyle değildir. Bundan dolayı Bedâ-yi'de denmiştir ki: Şüphesiz kadın bir ayda mutlaka on gün hayızlı ol­maz; ve eğer on gün hayzlı olsa, -mutlaka yirmi gün temiz olmaz. Ancak üç gün hayz görür ve yirmi gün temiz olur. Bazan on gün hayızlı olur ve onbeş gün temiz olur. Bunun etraflıca araştırılması yakında gele­cektir. İnşâallâhu Teâlâ.

Temizlik müddetinin en çoğu için sınır yoktur. Çünkü temizliğin en çoğu, bazan bir yıla ve iki yıla kadar uzar; bazan ebediyyen hayz görmez. Şu halde, sınırın takdiri mümkün olmaz. Ancak, eğer kan de­vam ederse, âdetin tâyini (nasbi) nda sınır vardır.

Âdetin tâyini hususunda Fukahâ ihtilâf etmişlerdir. Esah olan kavle göre; âdetin tâyini, bir saat müstesna, altı ay takdir edilir. Çünkü âdet, hâmile olmayanın temizliğinin hâmile olanın temizliğin­den eksik olmasıdır.

Hami (hamilelik) müddetinin en azı altı aydır. İmdi hami müdde­tinden bir şey ile eksik kılınmıştır ki o, bir saattir. Bunun şekli: Hayz görmeye başlayan kadın, on gün kan, altı ay temizlik görse, ondan son­ra kan devam etse, o kadının iddeti, ondokuz aydan üç saat eksikde bitmiş olur. Çünkü bu takdirde, her bir hayzı on gün olan üç hayza ve her temizlik de altı aydan bir saat eksik olduğundan üç temizliğe muh­taç olunur. İmdi ma'lûm olsun ki, temizliğin başını, sonunu kanın kuşat­ması ittifakla şarttır. Fakat İmâm Mahammed' (Rh.A.) e göre, hayz müddetinin başını ve sonunu ve İmâm Ebû Yusuf (Rh.A.) a göre, ara­ya giren temizlik müddetinin başını ve sonunu kan kuşatması şarttır.

Onbeş günden daha az olan temizlik, iki kan görmenin arasına gir­se, eğer üç günden daha az olursa, iki temizliğin arasını ayırmaz. Bilâ­kis o, icmâen sürekli kan gibidir.     *

Eğer üç gün veya üç günden daha çok olursa, Ebû Yûsuf (Rh.A.) a göre - ki o İmâm A'zam' (Rh.A.) in diğer sözüdür - her ne kadar on günden daha çok olsa da ayırmaz. Hattâ, bu da, İmâm Ebû Yûsuf -(Rh.A.) a göre, sürekli kan gibidir. Çünkü o fâsid (bozuk) temizliktir. İki hayzm arasını ayırmaya elverişli olmaz. Nitekim, temizliğin en azı­nın onbeş gün olduğu yukarıda geçti. Keza iki kan arasını ayırmaya elverişli olmaz. Çünkü faside şer'an sahîh ahkâm bağlanmaz^ Binâena­leyh hayzm temizlikle başlaması ve bitmesi, bu söze göre caiz olur. Yoksa aşağıda gelecek beş sözle caiz olmaz.

İmâm Muhammed' (Rh.A.) in İmâm A'zam' (Rh.A.) dan rivayetin­de, temizliğin başını ve sonunu kan kuşatsa, on günde veya on günden daha azda temizlik ayırmaz. İbni Mübarek' (Rh.A.) in, İmâra A'zam' (Rh.A.) dan rivayetinde, temizliğin başını ve sonunu kanın on günde veya on günden daha azda kuşatmasıyle beraber, iki kanın nisâb olması şart kılınmıştır. 'İmâm Muhammed' (Rh.A.) e göre, iki kanın nisâb olmasıyle beraber temizliğin iki kana eşit olması şart kılınmıştır. Sonra, temizlik sürekli kan gibi olduğu için, İmâm Muhammed' (Rh.A.) e göre, temizlik kan olunca, eğer bu araya giren temizliğin bulundu­ğu o günde bir başka temizlik bulunursa, bu diğer temizlik onu kuşa­tan iki kana gâlib olur. Fakat bu hükmî kan, eğer kan sayılırsa, mağlûb olur. O hükmî kan şüphesiz, kan sayılır. Hattâ birinci temizlik gibi hayz kılınır. Ancak Ebû Süheyl' (Rh.A.) in sözüne göre, kılınmaz. Di­ğer temizliğin, birinci temizlikden önce veya sonra olmasında fark yoktur.

Hasan bin Ziyâd* (Rh.A.) a göre, üç olan veya üçden daha çok olan temizlik, mutlaka ayırır. Bu altı kavidir ki, fukahâ bu altı kavli (gö­rüşü) bir araya toplayan şu misâli vermiştir: Hayz görmeye başlayan bir kadın, bir gün kan (dem) gördü ve ondört gün temizlik gördü, ondan sonra bir gün kan ve sekiz gün temizlik gördü, ondan sonra bir gün kan gördü ve yedi gün temizlik gördü, ondan -sonra iki gün kan gördü ve üç gün temizlik gördü, ondan sonra bir gün kan gördü ve üç gün temizlik gördü, ondan sonra bir gün kan gördü ve iki gün temizlik gör­dü, ondan sonra bir gün kan gördü. Böylece bunlar kırk beş gün ol­muştur.

İmâm Ebû Yûsuf (Rh.A.) un rivayetinde, zikredilen kırkbeş gün­den ilk on'u ki, birinci günü hayz onuncu günü temizliktir ve mezkûr günlerden dördüncü on ki başı ve sonu temizlikdir, hayzdır.

İmâm Muhammed' (Rh^A.) in rivayetinde, ondört gün temizlikden sonra vâki olan on gün de hayzdır. İbn Mübarek' (Rh.A.) in rivaye­tinde, sekiz gün temizlikden-. sonra vâki olan on gün de hayzdır. İmâm Muhammed' (Rh.A.) e göre, yedi gün temizlikden sonra vâki olan on gün de hayzdır. îbn Süheyl' (Rh.A.) e göre, (bu yedi gün te­mizlikden sonra vâki olan) on günden ilk altı gün hayzdır. İmâm Ha­san' (Rh.A.) a göre, hayz zikredilen kırkbeş günün sonundaki dört gün­dür. Her, müctehidin hayz olarak kabul ettiği bu dört günün gayn ise o hüküm sahibi İmâm Hasan' (Rh.A.) a göre, istihâzedir. İmdi her suret­te - Ebû Yûsuf (Rh.A.) un görüşü müstesna - nakıs (eksik) temizlik bu görüşlerin hepsinde ayırıcı bir âmil olur.

Eğer iki kanın birisi nisâb olursa, hayz olur. Eğer kanın ikisi de nisâb olursa, birinci kan hayzdır. Eğer ikisi de nisâb olmazsa, birinci ve ikinciden her biri istihâze olur. Şimdi burada bir şekil çizdim ki, ondan bu sözler Yüce Allah' (C.C.) in yardımı ile kolaylıkla anlaşılır.

Birinci 10	14'den sonraki 10	S'den sonraki 10	7'den socraki 10
•    oooooooooooooo	• oooooooo	•  ooooooo	a»  000    • oöo      9 oo • Dördün   son cü on       öörd

(Şekildeki siyah (•) dem'i (kanı) göstermek İçin kullanılmıştır.)

(Birinci on Ebû Yûsuf (Rh.A.) a göre hayzdır. İmâm Muhammed' (Rh.A.) e göre ondört gün temizlikten sonra temizliktir. İbn Mübarek' (Rh.A.) e göre üçüncü on, sekiz temizlikten sonra hayzdır. Ebû Yûsuf (Rh.A.) e göre dördüncü on hayzdır.)
Allah' (C.C.) m lütfuyla bu makamda bana müyesser olan budur. [132]