Vasiyette Çare İle İlgili Diğer Bir Örnek
Vâris, hastada olan alacağının kıymeti kadar bir mal veya eşya getirir. Bir cemaatın huzurunda, o malı, o hastaya şu şu kadara satar ve onu hastaya teslim eder. Bir cemaat buna şahit olurlar. İşte o malın bedeli, hastada, vârisin beyyineli (şahitli) alacağı olur.
Sonra da hasta, o malı, bir adama hîbe eder. Kendisine bağış yapılan da, o malı, vârise bağışlar ve vârisin malı, kendisine aynen dönmüş olur. Ve onuri bedeli, (isbatlı şahitli,) hastada, onun alacağı olur. İşte böylece, vâris alacağını, hastadan bir yabancı gibi a.U mış olur.
Âlimler: "Bu çâre güzeldir." dediler.
Ancak bunda bir nevi şüphe vardır. Çünkü borç tekerrür ediyor. Zira, daha önceki borç, hastanın üzerine satış yapılmadan önce vacip idi. Bir de satış yapılınca borç iki kat oldu. Bu durumda vâris, ancak ikinci alacağını almış olur; birincisi kalır. O borç terekede borç olarak kalınca da, vârislere o borcu ödemeden heiâl olmaz. Bu çare, kurtarıcı bir çâre olmaz.
Hassâf, bu çâreyi zahire göre yapmıştır.
Sonra, Hassâf, birinci çârede, "varis, hastaya satış yapar." buyurmuştur. Bu satış, hilafsız sahih olur.
Şeyhu'l-İslâm, Müzâraat Kitabının Şerfu'nde ve Hastanın Müzarâatı babında böylece zikreylemiştir.
Fetâvâyi Suğra'da ise, alış verişin tamamının hilafı zikredilmiştir ve büyük ve izinli kölenin efendisine karşı olan ikrarı babı üzerine havale edilmiştir.
Bu mes'elede başka bir çâre:
Bu çâreyi de Hassâf söylememiştir:
Bu işi hâkime çıkarıp, vârisin alacağını hâkimin huzurunda ikrar etmesi ve alacağının "sahih bir alacak" olduğunu söylemesi gerekir. Çünkü, bu mes'ele âlimler arasında ihtilaflıdır.
Bize göre hastanın vârislere borç ikrarı caiz değildir.
İmâm Şâfl (R.A.): "caizdir." buyurmuştur.
Şayet hâkim hükmederse, bu ihtilaf da ortadan kalkmış olur.
Bir adam, küçük kızına bir eşya veya bir ziynet eşyası yahut benzeri bîr şey vermek ister ve veremeden hastalanır; vârislerinin de onu vereceğinden emin olmazsa; o menkûlatı, güvenilir bir adama verir ve "onun, küçük kızına verilmesini," ona vasiyet eder. Ve o eşyayı, "kız büyüyene kadar korumasını" söyleyip," o büyüyünce, ona teslim etmesini" vasiyet eder.
Fakat vereceği şey, bilinen bir ev veya bir yer olur ve onu hastalığında verme imkânı bulamazsa; uygun olanı, gizlice, bir malım, güvenilir birine vererek, ona: "Bu mal, kızım filânenindir. Bununla, benden şu akarı, onun için satın al." der ve şahitlerin huzurunda, o akan, o adama satar. Adam da, onu satın alırken: "Ben, bunu, bu kız için satın alıyorum." demez; aynı şekilde, satıcı olan hasta da "Ben, bunu kızım için satıyorum." demez. Bu durumda, o kız büyüyünce, müşteri, o yeri, o kıza verir.
Âlimler bu hususta ihtilaf eylediler.
Bir adam, küçük kızı için cehiz hazırladığı hâlde, onu, birkim-seye teslim edemeden hastalansa; ona gizlice bir adama vererek, "kızı için muhafaza etmesini" isteyerek söylediğimiz gibi yapsa, o adamın, onu alması helâl olur mu?
Âlimlerin çoğunluğu: "Helâl olmaz." dediler. Çünkü hâkim, küçüğün babasını, "bu mal küçüğündür." sözünü doğrulamaz. Onun gibi, bu adamı da tasdik etmez. Onun bu malı almaya yetkisi yoktur. Zira, bu durumda diğer vârislerin haklan zayi oluyor.
Yalnız Hassâf, buyurmuştur.
Eğer o yabancı, yemin etmekten korkarsa; Mebsut'da bildirildiği üzere, hasta, bir yabancıdan borç alır. Sonra, onu küçük kızına bağış yapar. Sonra da onu bir başkasına vererek, kızı için bir yer satın aldırır. Bu durum caiz olur. Adam da yemin etse, bir şey olmaz. Çünkü sözleşme o dirhemlere taalluk etmiyor; belki de zimmette olan alacağa taalluk ediyor. Böylece yemininde hânis olmaz. ŞeyhıTI-İmâra Şenısii'l-Eimme el-Halvânî , şöyle buyurmuştur: Bu çâre, İmâmeyn'in sözlerine göre şahindir. Fakat, İmâm Ebâ Ha-nîfe (R.A.)'ye göre, hastanın; vârisine de, vârisinin vekilini de bir şey satması sahih değildir.
Bir adamın yanında, vârisin evi veya bir yeri bulunur ve onu ikrar edince, vârislerin kabul etmeyeceğinden korkarsa; buna' çâre: Bir yabancıya: "Bu ev (veya bu yer) senindir." der. O da: "Hayır benim değil; filan vârisindir." der. Hastanın bir karısı veya başka bir vârisi olur ve onun da bu hastada alacağı bulunur; hasta ise, onu ikrar edince, bu ikrarının caiz olmayacağından korkarsa; buna çâre: Alacaklı güvenilir kişileri hastanın yanına şahit olarak getirir. Hasta, onların huzurunda "Filan vârisinin vekili olduğunu, bu vârislerden yüz dinar almasını söylediğini" ikrar eder. O vekil de, "o adamdan yüz dinar hastanın vârisi için aldığım" söyler. Sonra da vekil, vekâletini inkâr eder. O vâris de, o adama müracâatta bulunur. O da hastaya müracaat eder. Böylelikle, alacaklının alacağı alınmış olur.
Şayet vekil olacak zat, yeminden korkarsa, önce vasfeyledi-ğimiz gibi satış muamelesi yapılır. Muhıyt'te de böyledir. [43]
Sonra da hasta, o malı, bir adama hîbe eder. Kendisine bağış yapılan da, o malı, vârise bağışlar ve vârisin malı, kendisine aynen dönmüş olur. Ve onuri bedeli, (isbatlı şahitli,) hastada, onun alacağı olur. İşte böylece, vâris alacağını, hastadan bir yabancı gibi a.U mış olur.
Âlimler: "Bu çâre güzeldir." dediler.
Ancak bunda bir nevi şüphe vardır. Çünkü borç tekerrür ediyor. Zira, daha önceki borç, hastanın üzerine satış yapılmadan önce vacip idi. Bir de satış yapılınca borç iki kat oldu. Bu durumda vâris, ancak ikinci alacağını almış olur; birincisi kalır. O borç terekede borç olarak kalınca da, vârislere o borcu ödemeden heiâl olmaz. Bu çare, kurtarıcı bir çâre olmaz.
Hassâf, bu çâreyi zahire göre yapmıştır.
Sonra, Hassâf, birinci çârede, "varis, hastaya satış yapar." buyurmuştur. Bu satış, hilafsız sahih olur.
Şeyhu'l-İslâm, Müzâraat Kitabının Şerfu'nde ve Hastanın Müzarâatı babında böylece zikreylemiştir.
Fetâvâyi Suğra'da ise, alış verişin tamamının hilafı zikredilmiştir ve büyük ve izinli kölenin efendisine karşı olan ikrarı babı üzerine havale edilmiştir.
Bu mes'elede başka bir çâre:
Bu çâreyi de Hassâf söylememiştir:
Bu işi hâkime çıkarıp, vârisin alacağını hâkimin huzurunda ikrar etmesi ve alacağının "sahih bir alacak" olduğunu söylemesi gerekir. Çünkü, bu mes'ele âlimler arasında ihtilaflıdır.
Bize göre hastanın vârislere borç ikrarı caiz değildir.
İmâm Şâfl (R.A.): "caizdir." buyurmuştur.
Şayet hâkim hükmederse, bu ihtilaf da ortadan kalkmış olur.
Bir adam, küçük kızına bir eşya veya bir ziynet eşyası yahut benzeri bîr şey vermek ister ve veremeden hastalanır; vârislerinin de onu vereceğinden emin olmazsa; o menkûlatı, güvenilir bir adama verir ve "onun, küçük kızına verilmesini," ona vasiyet eder. Ve o eşyayı, "kız büyüyene kadar korumasını" söyleyip," o büyüyünce, ona teslim etmesini" vasiyet eder.
Fakat vereceği şey, bilinen bir ev veya bir yer olur ve onu hastalığında verme imkânı bulamazsa; uygun olanı, gizlice, bir malım, güvenilir birine vererek, ona: "Bu mal, kızım filânenindir. Bununla, benden şu akarı, onun için satın al." der ve şahitlerin huzurunda, o akan, o adama satar. Adam da, onu satın alırken: "Ben, bunu, bu kız için satın alıyorum." demez; aynı şekilde, satıcı olan hasta da "Ben, bunu kızım için satıyorum." demez. Bu durumda, o kız büyüyünce, müşteri, o yeri, o kıza verir.
Âlimler bu hususta ihtilaf eylediler.
Bir adam, küçük kızı için cehiz hazırladığı hâlde, onu, birkim-seye teslim edemeden hastalansa; ona gizlice bir adama vererek, "kızı için muhafaza etmesini" isteyerek söylediğimiz gibi yapsa, o adamın, onu alması helâl olur mu?
Âlimlerin çoğunluğu: "Helâl olmaz." dediler. Çünkü hâkim, küçüğün babasını, "bu mal küçüğündür." sözünü doğrulamaz. Onun gibi, bu adamı da tasdik etmez. Onun bu malı almaya yetkisi yoktur. Zira, bu durumda diğer vârislerin haklan zayi oluyor.
Yalnız Hassâf, buyurmuştur.
Eğer o yabancı, yemin etmekten korkarsa; Mebsut'da bildirildiği üzere, hasta, bir yabancıdan borç alır. Sonra, onu küçük kızına bağış yapar. Sonra da onu bir başkasına vererek, kızı için bir yer satın aldırır. Bu durum caiz olur. Adam da yemin etse, bir şey olmaz. Çünkü sözleşme o dirhemlere taalluk etmiyor; belki de zimmette olan alacağa taalluk ediyor. Böylece yemininde hânis olmaz. ŞeyhıTI-İmâra Şenısii'l-Eimme el-Halvânî , şöyle buyurmuştur: Bu çâre, İmâmeyn'in sözlerine göre şahindir. Fakat, İmâm Ebâ Ha-nîfe (R.A.)'ye göre, hastanın; vârisine de, vârisinin vekilini de bir şey satması sahih değildir.
Bir adamın yanında, vârisin evi veya bir yeri bulunur ve onu ikrar edince, vârislerin kabul etmeyeceğinden korkarsa; buna' çâre: Bir yabancıya: "Bu ev (veya bu yer) senindir." der. O da: "Hayır benim değil; filan vârisindir." der. Hastanın bir karısı veya başka bir vârisi olur ve onun da bu hastada alacağı bulunur; hasta ise, onu ikrar edince, bu ikrarının caiz olmayacağından korkarsa; buna çâre: Alacaklı güvenilir kişileri hastanın yanına şahit olarak getirir. Hasta, onların huzurunda "Filan vârisinin vekili olduğunu, bu vârislerden yüz dinar almasını söylediğini" ikrar eder. O vekil de, "o adamdan yüz dinar hastanın vârisi için aldığım" söyler. Sonra da vekil, vekâletini inkâr eder. O vâris de, o adama müracâatta bulunur. O da hastaya müracaat eder. Böylelikle, alacaklının alacağı alınmış olur.
Şayet vekil olacak zat, yeminden korkarsa, önce vasfeyledi-ğimiz gibi satış muamelesi yapılır. Muhıyt'te de böyledir. [43]
Konular
- 14- HİBE İLE İLGİLİ ŞERİ ÇARELER
- 15- BAZI MUAMELELERLE İLGİLİ SERİ ÇARELER
- 16- KARŞILIKLI BORÇ ALIŞVERİŞİ HAKKINDAKİ ŞERİ ÇARELER
- 17- İCÂRE İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ ŞERİ ÇÂRELER
- 18- DÂVADAN MEN İŞLEMİ İLE İLGİLİ SERİ ÇARELER
- 19- VEKÂLETLERLE İLGİLİ İŞLEMLER HAKKINDA ŞER'İ ÇERELER
- 20- ŞUF'A MESELELERİ İLE İLGİLİ ŞERİ ÇARELER
- 21- KEFALET İŞLEMİ İLE İLGİLİ ŞER'l ÇARELER
- 22- HAYÂLE İŞLEMİ İLE İLGİLİ ŞER'l ÇARELER
- 23- SULH İŞLEMİ İLE İLGİLİ SERÎ ÇARELER
- 24- REHİN İŞLEMİ İLE İLGİLİ SERİ ÇÂRELER
- 25- MÜZÂRAA İŞLEMİ İLE İLGİLİ ŞER'İ ÇARELER
- 26- VASİYET İŞLEMİ İLE İLGİLİ SERİ ÇARELER
- 27- HASTANIN İKRARI İLE İLGİLİ SERİ ÇARELER
- Vasiyette Çare İle İlgili Diğer Bir Örnek
- 28- ŞAKALAŞMAK VEYA BİR KELİMEYİ DEĞİŞİK ANLAMDA KULLANMAK
- 29- SERİ ÇÂRELERLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ MESELELER
- KİTÂBÜ'S-ŞİRKET
- ŞİRKETLER
- 1- ŞİRKETİN ÇEŞİTLERİ, RÜKÜNLERİ, ŞARTLARI, HÜKÜMLERİ VE BUNLARLA İLGİLİ MESELELER
- 1- Şirket Çeşitleri
- Mülk Ortaklığı
- Bu Ortaklığın Rüknü:
- Bu Ortaklığın Hükmü:
- Akd Ortaklığı
- Bu Ortaklığın Rüknü
- Bu Ortaklığın Caiz Olmasının Şartları
- Bu Ortaklığın Hükmü
- Mal Ortaklığı