Bir kimse, harâe arazisine, bağ dikerse; bu bağ üzüm vermedikçe, bu arazi, ziraat arazîsi sayılır.

Keza, bu araziye, meyve veren ağaç dikerse; ağaçlar meyve verene kadar, burası daharâc arazisidir.

Dikilen bu bağ, üzüm verip, bunun kıymeti yirmi dirheme erişir veya daha yukarı çıkarsa; bu durumda, sahibi, on dirhem harâc verir.

Şayet, elde edilen mahsulün kıymeti, yirmi dirhemden noksan İse, mevcudun yarısı harâc olur.

Eğer, elde edilen mahsul, bir ölçeği doldurmaz ve bir dirhemi dahi bulmaz ise; bir ölçekten ve bir dirhemden noksan harâc alınmaz. Çünkü, burası, ziraat arazisi olarak, temekkün etmiştir.

Bir kimsenin arazisi meşelik olur ve içinde de çok sayıda av hay­vanı bulunursa; bu araziye harâc yoktur.

Bir kimsenin arazisinde kamışlık, ılgın ağacı veya meyve vermeyen diğer ağaçlardan bulunursa; bakılır: Şayet bunlar kesilince, arazi ziraate elverişli hâle gelecekse; bu durumda, o araziden harâc alınır.

Fakat, bu arazinin İslahı mümkün değilse, harâc îcâbetmez.

Kendisinden, az veya çok, tuz çıkan bir harâc arazisini, harâc suyu ile sulayıp, ziraate elverişli hâle getirmek mümkün olursa; bu araziye harâcvardır.

Ancak, buraya harâc suyu ulaşmazsa veya dağda olduğu için buraya su varmazsa; h^rât yoktur.                       .

Şayet, harâc arazisinde, ıslâha elverişli olmayan —az— bir parça yer varsa veya ıslahı mümkün olduğu halde, sahibi, oraya suyu ilet­mezse; bu durumdaki araziye harâc vardır. Aksi takdirde harâc yoktur. Fetâvâyi Kâdihân'da da böyledir.
İmâm Ebû Hanîfe (R.A.)'ye göre, haracın icâbetmesi senenin evvelindedir. Ancak bunu için, arazinin hakîkaten veya itibarî olarak nâmî (~ çoğalıcı) olması şarttır. Zehıyre'de Kitâbü'1-Öşr ve'1-Harâc'da da böyledir. [103]