6- REHİN VEREN ŞAHSIN, VERDİĞİ REHNİ ARTIRMASI

İmamlarımızın üçüne göre de, istihsânen, sözleşme zamanı, zi­yâdeyi bildirmek gereklidir.

Bunun sureti: Bir adam, bin dirheme karşılık, bir köleyi rehin bı­raktıktan sonra, rehin veren, rehin bıraktığı kölenin yanına bir elbise daha ziyâde ederse; bu ziyâde istihsânen sahih olur. Ve, aslına ilâve edil­miş olur. Ziyâdede aslına reddedilmiş olur. Hatta, bu elbise de köle ile beraber tazmin olunacak bir rehn olur. Mahiyt'te de böyledir.

Bir adam, başka birine —yüz dirhemine karşılık— kıymeti yüz dirhem olan bir köleyi rehin bıraktıktan— sonra, kıymeti yüz dirhem olan bir köleyi ziyadeleştirse; o kölelerden de birisi Ölse; işte o zaman ölen köle sebebiyle borcun yarısı düşer; geri kalan yan ise emânettir. Yenâbi'de de böyledir.

Bir adam, ikibin dirheme karşılık, kıymeti bin dirhem olan, bir cariyeyi rehin bıraktıktan sonra, onun bedeninde artım yapsa (ona bile­zik küpe gibi şeyler verse) da kıymeti iki bin dirheme ulaşsa; eğer efen­disi, onu fakir olduğu hâlde, azad ederse; bin dirhem hakkında genişlik vardır; borcun tamamı hakkında yoktur.

Şayet cariyenin kıymetini artırmazda, câriye bin dirhem kıymetin­de bir çocuk doğurur; sonra da efendisi, —fakir olduğu hâlde— o cari­yeyi azâd ederse; bin dirhem hakkında vüs*at vardır; kıymeti kadar değildir.

Eğer artım yapmaz; câriye de doğurmaz; fakat, onu, kıymeti iki bin dirhem olan bir köle öldürür ve o köle de onun yerine verilirse; efedişide onu azad ederse; yine bin dirhem hakkında genişlik vardır. Zahi-riyye'de de böyledir.

Bir kimse, bir cariyeyi, bin dirheme karşılık rehin bırakır; bu câ­riye de doğum yapar ve ölür; sonra da rehne bir köleyi ziyâde eder; bun­ların tamamının kıymeti-, ananın yavrusunun ve ziyâde kılanan kölenin kıymeti, bin dirhem olursa; önce, borç ikiye bölünür; (anası ve yavru­suna karşılık) ve onun zayi olması sebebiyle; borcun yarsı düşer. Bor­cun yansı, çocuk hakkında baki kalır. Köle de ona tâbi olur. Geride kalan borç, onlara taksim edilir.

Eğer, çocuk hür olmadan Önce ölürse; o çocuk, borçtan bir şey ek­siltmez; anası bütün borca karşılık helak olmuş olur. Ziyâde kılman ise, sahih olmaz.

Hatta köle, ister o çocuk Ölmeden önce, isterse sonra, helak olur­sa; emânet olarak ölmüş olur.

Şayet, o çocuk ölmez de kıymeti bin dirheme yükselirse; azâd ol­duğu zaman, onun kıymeti iki bin dirhem olur. Artık borç önce anaya karşı üçte bir olarak bölünür; ve onun ölümüyle, üçte biri düşer. Sonra da, geride kalan borç, çocukla fazlalık arasında üçte birli olarak taksim edilir; üçte ikisi çocuğa, üçte biri de fazlalığa ait olur.

Noksanlaşınca beşyüz dirhem olur ve borç, çocukla anası arasında taksim edilir. Üçte iki anaya, Üçte bir çocuğa isabet eder.

Sonra da çocuğa isabet eden çocukla, o ziyâdeye taksim edilir; üç­te ikisi çocuğa üçte biri de ziyadeye isabet eder. Kâfide de böyledir.

Bir adam, kıymeti bin dirhem olan bir köleyi, iki bin dirhem olan borcuna karşılık rehin koyar; onun değeri de iki bin dirhem olacak ka­dar artar; sonra da efendisi, onu müdebbere kılarsa; bu kölenin, bütün borca karşılık rehin olma genişliği vardır.

Borç hakkında artırma, İmim Ebû Hatife (R.A.) ve İmim Muham­in ed (R.A.)'e göre sahih değildir.

İmim Ebû Yûıuf (R.A.), buna muhalifdir.

Hatta, bir adam, üzerinde bulunan borç için, bir köleyi rehin bı­raktıktan sonra, rehin alandan, rehin veren borç alma veya bir şey satın alma veya başka bir sebeble borcu artırsa; Önceki rehin, önceki borç İçindir.

Bu rehin sonradan yapılan borç için, İmâm Ebû Hanife (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.A.)'e göre, rehin olmaz.

Şayet, o köle zayi olsa; eski borç için zayi olmuş olur. Sonraki borç için zayi olmaz. İmâm Ebü Yûsuf (R.A.)'a göre önceki rehin, sonraki borç için de rehin olur ve cümlesi için rehin olmuş olur. Zayi olursa hepsi için zayi olur.
Sonra, rehin hakkında fazlalık sahih olunca, önceki borç içinde rehin olmuş olur. Bu durumda borç, aslına ve ziyâde kılınana ikisinin kıyme­tine göre taksim edilir. Aslın kıymetinde itibar, teslim alındığı zamanki kıymetinedir; ziyâde edilende itibar ise, teslim alındığı zamanki kıymetinedir. Hangisi zayi olursa, karşılığı olduğu borca karşılık, helak ol­muş olur. Geride kalan, rehin olarak kalır. [16]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..