Cehâlet-i vâris (= vârisin meçhul olması, bilinmemesi) Şu beş mes'elede mîrâsa mânidir.
1-) Bir kadın, kendi çocuğu ile bir başkasının çocuğuna süt ve­rirken vefat eder ve hangi çocuğun ölen kadına ait olduğu bilinmez­se, bu çocuklardan hiç biri, o kadına vâris olamaz.
2-) Bir kadın, bir müslümanın çocuğu ile bir gayr-i müslimin çocuğuna süt verirken, ikisi birlikte büyüyüp, birbirlerinden ayrıla­maz olsalar, bu çocuklar müslüman sayılırlar. Fakat, bu çocuklar­dan hiç biri, babalarına vâris olamazlar. Çünkü, her birinin babası yakinen bilinmemektedir.
3-) Bir kimse, çocuğunu lakiyt olarak bir yere bırakır; sonra dön­düğünde, o yerde iki çocuk bulur ve hangisinin kendisine ait oldu­ğunu anlayamazsa; bu durumda, bu çocuklardan hiç biri, o adama ve birbirlerine vâris olamazlar.
4-) Hür bir kadın ile bir câriye, (meselâ: Karanlık bir odada) birer çocuk doğururlar ve hangi çocuğun kendilerine ait olduğunu Lian (= mülâane): Bir kimse, zina isnat eder veya çocuğun nesebini kabul etmez ve bu iddiasını dört şahitle isbat edemez; kadın da bu isnadı kabul etmezse, kazif haddin­den kurtulmak için, bu erkek ve kadının, hâkimin huzurunda "yalan söylüyorlarsa, Allah'ın lanetinin üzerlerine olmasını" dileyip, —usûlüne uygun,— dörder defa ye­min ederek, şehâdette bulunmalarıdır. Bu husus Kur'an-ı Kerîm'de Nur Sûresinin 6-8 âyetlerinde zikredilmiştir. Anneleri İle mülâane yapan şahıs arasında veraset câri olmaz. Çünkü, bu dururhda irse sebep olan nesep mefkud bulunmuş olur.

bilmezlerse; bu anneler vefat edince, bu çocuklar onlara vâris olamazlar.

Bu durumda, bu çocukların ikisi de hür sayılır.

Ve bunlar, cariyenin efendisi için, kıymetlerinin yarısı nisbetinde sa'y ederler.
5-) Bir kadın, bir cariyenin çocuğu ile, bir şahsın hür karısın­dan doğmuş bulunan çocuğuna, beraber süt verir ve büyüdükleri za­man, hür olan kadının çocuğu belirlenmezse; bu çocukların ikisi de hür sayılır.

Bu çocuklardan her biri, o cariyenin efendisi için, kendi kıyme­tinin yarısı kadar sa'y eder. Fakat bu çocuklar ile, o anneler ve o şahıs arasında veraset cereyan etmez. Çünkü, hangisinin anne ve baba olduğu meçhuldür.

Ölüm tarihinin bilinmemesi (= Tarih-i mevtin mechûliyeti) de irse mânidir. Şöyle ki:

Bir anda vefat eden (Meselâ: Birlikte boğulan, yanan ve yıkılan bîr binanın altında birlikte kalıp ölen; bir olayda birlikte öldürülen veya bir evde, birlikte ölü bulunan ve hangisinin önce öldüğü anla­şılmayan iki (veya daha çok yakın) Birbirine vâris olamaz.

Bunlardan herbirinin terikesi, hayatta bulunan diğer yakınları­na intikal eder.

Çünkü, bunların birbirini takiben ölmüş bulunmaları muhtemel olduğu gibi, aynı anda vefat etmiş olmaları da muhtemeldir.
Bu durumda, birbirinin malından mirasa hak sahibi olmaların­da şüphe vardır. Diğer yakınlarının bu mirasa hak sahibi olmaları ise yakinen bilinmektedir. Şek,.yakîne tekabül edemez. [67]