414. Mes’ele: Zimnıîlerden cizye almakta mal cihetinden a'lâ ve ednâ ve evsat olanlar ne makûle kimselerdir, her birinin bi-haseb -iş-şer' cizyeleri ne miktar olur?

Elcevap: 'Amele kadir olan kâfir, ki iki yüz dirhem-i şer'îye kadir olmaya, ol makûle ednâdır, on iki dirhem-i şer'î alınır, iki yüz dirhem-i şer'îye kadir olup amele kadir olan evsat makûlesidir, olunca, yirmi âirhem-i şer'-i alınır. On bin dirhem-i şer'îye mâ­lik olan a'lâ makûlesidir, onların cizye-i şer'iyyeleri kırk dirhem-i şer'îdir. [446]
415. Mes’ele: Cevâb-i şerifte olan on bin dirhem kaç bin akça olur?

Elcevap: Şimdiye değin carî olan akça ile kırk iki bin eder, yeni akça île kırk beş bin eder. [447]
416. Mes’ele: Zimmî taifesinin "ganîsinden haraç kırksekiz dir­hem gümüş, vasat-ül-hâlinden yirmi dört dirhem, fâkîr-ül-hâlinden on iki dirhem alma" deyu buyurulan yerde ganî ve vasat ve fakirden murad nedir?

Elcevap: İkiyüz dirheme mâlik olmayan fakirdir, iki yüz dirhemden onbine varınca vasat-ül-hâldir, onbinden yukarısı fâikdir. [448]
417. Mes’ele: Emr-i pâdişâhı ile vilâyet kâtibi olan Zeyd-i kâdî, zimmîlerden ba'zın müsellem yazmağa me'zûn değil iken, ba'zı zimmîleri cizye ve ispençeden ve avârız-i 'urfiyyeden mu'âf ve mü­sellem yazıp, ellerine temessük verse Zeyde ne lâzım olur?
Elcevap: Kötürüm ve fakirler değil ise azil lâzımdır. Kötürüm ve fakirler ise şer'î etmiş olur, nesne lâzım olmaz.[449]
418. Mes’ele: Memâlik-i mahrûsede mütemekkin olup haracgüzâr keferenin, oğullarına dahi harac-ı şer'î vaz' olunmak lâzım iken, haraçtan kendini kaçırıp beyt-ül-mâle gadr eyleyen zimmîlere şer'ân ne lâzım olur?

Elcevap: Habs-i medîd lâzımdır. [450]