241. Mes’ele Zeyd-i hatib, küfür lâzım gelip, tecdîd-i îman ve tecdîd-i nikâh ettikten sonra, izn-i sultanî olmadan Zeyde iktidâ' caiz olur mu?

Elcevap: İzn-i cedîd lâzımdır. [265]
242. Mes’ele Câmi'in hatibi olan Zeyd fevt olup, kâdî hitabeti Amra tevcih edip eline arz verse, hitabet pâdişâha arz olunmadan hatib hitabet eylese caiz olur mu?

Elcevap: Olur. [266]
243. Mes’ele Zeyd-i hatib hitabetinden feragat edip, ahar yerde mütemekkin olmağa gider oldukta Amrı yerine hatib nasb etmek ile, Amr izn-i sultansız hatîb olup cum'a namazın kılmak, ve bir hatib fevt olup yâhud celâ-i vatan edip hâkimül-vakt yerine hatib nasb edip izn-i sultansız cum'a namazı kılmak, şer'an caiz olur mu?

Elcevap: Bu makûle umurda hâkim izni, izni sultân vâki olmuştur, berat oluncaya dek ruhsat vardır. [267]
244. Mes’ele Pâdişâh izniyle hatib olan Zeyd hutbe okuyup, bilâ-özür kendinden a'lem kimseye teklif edip namaz kıldırsa, ger'an caiz olur mu?

Elcevap: Be'is yoktur. [268]
245. Mes’ele Zeyd-i imam sakalın kırar olsa, azle müstehak olur mu?

Elcevap: Kabzadan eksik ise olur. [269]
246. Mes’ele Zeyd-i imamın mecrûhe cariyesi fevt oldukta, hatun­lar gasilden ibâ edip, Zeyd kendi yusa şer'an Zeyde iktidâ' caiz olur mu?

Elcevap: Olur, zaruret olucak sütre ve hırka ile teyemmüm ettirmek gerek idi, cehli özürdür, sütre ile yuyucak özrü daha akvâdır. [270]
247. Mes’ele yerine ieyu dâima vird edinen Zeyd-i hatibe ne lâ­zım olur?

Elcevap: Talim ve tenbih olunmak lâzımdır, inad ederse azil lâzımdır. [271]
248. Mes’ele Zeyd-i imam kizble ma'rûf olup, meelis-i şer'de dahi kizbi zahir ve sabit olsa, mezkûr Zeydin imam olması şer'an caiz olur mu?

Elcevap: Azle müstehak olur. [272]
249. Mes’ele Hemmâz ve gammaz olanın imameti ve hitabeti şer'­an caiz olur mu?

Elcevap: Azli vâcibdir. [273]
250. Mes’ele Bir câmi'in mahallesi halkı imam hatib olan Zeydin "nâ-mahrem avret ile mu'âmelesin ve haramdan ve kizbden ictinâb etmediğine bizim ıttılâ'ımız oldu, amma isbâta kadir değiliz, istikrah ettik iktidâ etmeziz" deseler azl ettirmeğe kadir olurlar mı?

Elcevap: Olurlar, mahallenin eslehâsı istikrah edicek [274]
251. Mes’ele Zeyd-i imamın ehl-i beyti üzerine nâ-mahrem kimse­ler girip çıktığına Zeydin vukufu olup, mezburları men' eylemese şer'an imam-ı mezbur azle müstehak olur mu?

Elcevap: Avreti genç ise re'y-i hâkimle olur. [275]
252. Mes’ele Zeyd-i imam yirmi beş yıl miktarı vatanına varıp sıla eylemese azle müstehak olur mu?

Elcevap: Ganî olup, vatanı ba'îd olmayıp, anası yâhud atası var ise olur. [276]
253. Mes’ele Köylük yerde ehl-i kuranın avretleri hizmet eyle­mek mu'tâd olup, mezburların imamı olan Zeydin avreti dahi suya ve bağa ve sığır iledip getiricek, "avretini taşra çıkardın" deyu imametine mâni' olur mu?

Elcevap: Olmaz. [277]
254. Mes’ele Akçasını, onun onikiye mu'âmeleye veren imam ve hatib şer'an azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur. [278]
255. Mes’ele İmam ve hatib olan Zeyd yirmi beş yıldan beri nâib olduğundan gayri ribâhor dahi olsa Zeyde ne lâzım olur?

Elcevap: Ta'zîr ve azl olunur, kılıverdiği namazlar iade olu­nur, ribâhor olucak. [279]
256. Mes’ele Haram eki eden imamın azli vâcib olur mu?

Elcevap: Olur. [280]
257. Mes’ele İmamın haram eki ettiğini bilip, kabul edip, cemâ'ati iktidâ eyleseler, namazları fâsid olur mu?

Elcevap: Vâde lâzım olmaz, amma namazları Hak te'âlâ ka­tında makbul olmak isterler ise min ba'din ol edal kimseye iktidâ etmemek lâzım olur. [281]
258. Mes’ele Zeyd-i hatib dükkânda oturup bey' ü şirâ etmekle azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur, daha ciyef-i dünyâya rağbet etmez kimse olu­cak. [282]
259. Mes’ele Ehl-i bâzâr olan Zeydin amma adaleti olucak imam ve hatib olması caiz olur mu?

Elcevap: Zaruret olucak olur. [283]
260. Mes’ele Çarşıda ta'âm eki eden imamın azli lâzım olur mu?

Elcevap: Mu'tadı ise olur [284]
261. Mes’ele Zeyd-i imam sırren ve 'alâniyeten bene ve berş ve afyon yemeyi âdet edinip, gâh bengî ve gah tiryâkî olsa imameti caiz olur mu?

Elcevap: Azli vâcib olur. [285]
262. Mes’ele Keyfiyet ile mübtelâ olan imam, cehr ile imamet ederken nefesi tutulup, Kur'an-ı azîmi bir hâl ile tilâvet eylese ki cema'at ardında namaz kılmağa istikrah ettiklerinden gayri, gâh gâh eline tüfenk alıp köyde ve gayride av avlasa, Zeyd-i mezbur azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur. [286]
263. Mes’ele Zeyd-i imam "ashâb-ı cahîm nâra mu'tâd olup, asla müteellim olmamalarına" i'tikad etse ne lâzım olur?

Elcevap: İ'ükâdının butlanın anda vancak göre, iktidâ' olun­maz. [287]
264. Mes’ele Zeyd-i hatib-i âlim, sebâvette fi'l-i kabîh ile meşhur olup, ba'd-el-bulûğ gelip hatîb olsa, müslümanlar bu hâli bilip is­tikrah edip ardında namaz kılmasalar azl ettirmeğe kadir olurlar mı?

Elcevap: Olurlar. [288]
265. Mes’ele Zeyd-i imamın kizbi ve ilhâdı meşhur olsa, lâkin sâbit olmasa, azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur. [289]

Mes’ele Zeyd mahsûs-i merkumdan ötürü azl olunup, yeri Amra tevcih olduktan sonra "üzerine nesne sabit olmadı" de-yu, kâdî imameti yine Zeyde tevcih eylemek caiz olur mu?

Elcevap: İlhadla şöhret-i sabıkası olucak olmaz. [290]
266. Mes’ele Nâib nasb eylemek şer'an caiz olur mu?

Elcevap: Mu'tâd ise azl olunur. [291]
267. Mes’ele Zeyd-i hatib, nâib nasbına me'zün değil iken, hut­beye ve ibtidâ-i salât-i cum'aya nâib nasb eylemek şer'an caiz olur mu?

Elcevap: Olur, (hams ve erba'în ve tis'amie) tarihinde izn-i 'âm olmuştur. [292]
268. Mes’ele Zemâne nâibleri imamete ve hitabete lâyık olur mu?

Elcevap: Olmaz. [293]

Mes’ele Zemâne naibi olan Zeyd imamete ve hitabete lâyık olmayıcak, Zeyd-i mezbur hatib olduğu takdirce mütevelli vazi­fesin vermemeğe kadir olur mu?

Elcevap: Hitabete lâyık olmadığı der-i devlette ma'lûm olup azl olucak kadir olur. [294]
269. Mes’ele Zeyd, imam ve hatib ve kâdî naibi olmak caiz mi­dir?

Elcevap: Üçünün bile hizmetin kemâyenbagî ikâmet edip, asla bir vakte halel vermez ise olur. [295]
270. Mes’ele Zeyd bir câmide devirhan olup, kurbunda olan câmi'de hatîb olup, ikisinin hizmetini kemâyenbagî edâ eylese birin­den azli vâcib olur mu?

Elcevap: Olur, kemâyenbagî edâ mümkün değildir. Devirhan namazı gayri câmi'de kılmak olmaz. [296]
271. Mes’ele Zeyd-i vâ'iz “ehl-i ilm ve sâdâttan fâsıkları ve âsîleri sevmezim, fıskları için, müslümanlar siz dahi sevmen, bu'z eylen, zîrâ Allahu te'âlâ 'âsîleri bu'z eder" dese, Zeyd-i vaiz ve nasihatleri ile mütenassıh olanlar müsâb olurlar mı?

Elcevap: Olurlar. [297]
272. Mes’ele Zeyd-i hatib "kâdî müslüman olmaz, müslüman kâdî olmaz" dese hitabeti caiz olur mu?

Elcevap: Hasseten zaleme-i kudât-i zaman için dediyse olur, 'umûmen kudât-i müslimîn için ise azli lâzımdır. [298]
273. Mes’ele Bir müslimin helak olmasiyçün En'âm okuyan ima­mın ardında namaz kılmak caiz olur mu?

Elcevap: Ol kimse zâlim değil ise azil lâzımdır. [299]
274. Mes’ele Zeyd-i hatib, bayram hutbesini tamam ettikten son­ra minberden inmeden "müslümanın îmansız gitmesine" duâ edip, cema'at dahi "âmin" deseler Zeyde ve âmin diyenlere, şer'an nes­ne lâzım olur mu?

Elcevap: İmansız gideceğine ba'zı 'alâim müşahede edip, zu­lümde mübalâğası ve 'umûr-i dîne müsâhelesi olmağın ettiler ise küfür lâzım olmaz. [300]
275. Mes’ele Bir câmi'-i şerife imam olan Zeydin kapısına, nâ-ma'kûl nesneler sürülüp ve boynuzlar ve şebek asılmak ile azli lâzım olur mu?

Elcevap: Olur, re'y-i hâkimle. [301]