100- HAKSIZLIKLA ALINAN VE TÜKETİLEN DİRHEMLER DA'VÂSININ KAYDI

Da'vâcı, da'vâlıya karşı iddia ederek: "Da'vâlı zat, zâyiatsız ve haksız olarak sıfatını, cinsini adedini açıklayarak, benzeri bulunan dirhemlerimi aldı. Bu dirhemlerin mislini vemesi, üzerine vaciptir." derse; bu dirhemlerin benzeri ve kıymeti aldığı zamanda bulunması hâlinde bunları öder.
Şayet, o günde benzerleri ve kıymeti yok idiyse; bazı âlimlerimiz: "Bu da'vâda halel (= arıza) vardır. Ve bu arıza: "Dirhemleri, zayi etti ve haksız olarak aldı." diyor da, "sahibinin emri olmaksızın zayi etti." demiyor. Zira zayi olmakda, iki ihtimal vardır: Birisi, kendi isteğiyle zayi etmek; diğeri ise, sahibinin izniyle zayi etmektir. Bu ihtimalden dolayı, bu da'vâ sahih olmaz ve tazminatta gerekmez. Dirhemlerin sahibi, onları gâsıbın almasına razı olduğu zaman, gâsıp, onları muha­faza için almış olur. Bu durumda da tazminat gerekmez. Şeyhu'1-İslâm hâher-zâde, Sarf Kitabının sonunda böyle beyan eylemiştir.

Âlimlerin ekserisi de: "Zikredilen bu halel, hakikatta halel değildir." buyurmuşlardır. Bunun vechi: Gasb ve haksız alma, tazmi­natın sebebine uygundur.

Keza, kendisinin zayi etmesi tazminatı gerektirir. Ancak mal sahbii veya kendisinden gasbedilen şahıs, o malın ziyanına izin vermişlerse, o takdirde onlar, tazminattan berî olurlar. Bu durumda tazminattan beri olmuş kimseyi, da'vâcınm da'vâ etme hakkı olmaz.

Ancak, "haksız olarak aldığını" iddia ederse ve eğer dirhemler aynen duruyor iseler ve iddia olunanın onu haksız aldığı tesbit edilmişse uygun olan, da'vâhmn o şeyi teslim etmesidir.

Şayet aynını teslimden âciz olursa benzerini teslim eder: ^Benzerini teslim etmekten de âciz olunca, kıymetini teslim eder.

İmamlardan bazıları, şöyle buyurmuşlardır:
İddiacı, önce iddia olunandan, dirhemlerini huzura getirmesini, beyyine ile teslim etmesini ister; diğer menkûlatta olduğu gibi... Taki, şahitler o huzura getirilen dirhemlere işaret etsinler ve o dirhemler şahitlik ettikleri dirhemlerin aynısı mıdır, yoksa değil midir? anlaşılsın. Çünkü, dirhemler bir birlerine benzerler. Diğer menkûlata benzemezler. O, ancak alametleriyle bilinir ve öylece birbirinden seçilip ayrılır. Onun için, huzura getirilmesi şart koşulmuştur. [171]

Eser: Fetvayı Hindiye

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

Fetvayı Hindiye

 

Son eklenen ruyalar

Sitemizde yer alan soruların cevapları özenle islami eserlerden seçilerek yazılmaktadır.
..