Filan oğlu filan; filanı da'vâlı olarak birlikte mahkemeye getirdi. Da'vâcı, da'vâlıya karsı şu iddiada bulundu:

Da'vâcı, da'vâlıya, filanın eliyle, şu kadar top -her bir topun eni şu kadar, boyu şu kadar olmak üzere- ve Basra halkına satması için Buhara bezi göndermiş. Bez gönderdiği, emin (= güvenilir) kişi de, o bezi da'vâlıya ulaştırmış. Da'vâlı da, onların tamamını emin adamdan teslim almış ve onu Basra halkına satmış; parasını da almış. Bu durumda, da'vâhnm, o bezin parasını, eğer o para aynen elinde duruyor ise da'vâcıya vermesi gerekiyor. Şayet, zayi etmişse, ödemesi icabediyor.

Da'vâlıdan, bu durum soruluyor; o da, onu inkâr ediyor.

Bunun üzerine da'vâcı şahitleri dinletip, da'vâsının sıhhatine fetva istiyor.

"Bu da'vâ doğru değildir. Bunda iki yönden arıza (=  halel) vardır." denilmiştir:
1) Da'vâcı, da'vâhya karşı, bu da'vâ hakkında "bezlerin parasının teslim edilmesini" iddia ediyor ve da'vâsında: "O bezleri, şu kadara sattı:" diyerek "parasının teslim edilmesini" istiyor; fakat, "o bezleri satıp,   müşteriye   teslim   eylediğini" söylemiyor. Muhtemellir ki, -teslimden önce- o bezler, satıcının yanında zayi olmuş olabilir. Bu tak­dirde de, bez sahibi için para verilmesi gerekli olmaz; satış bârd olur. Parası, müşterinin olur. Ancak, bezin parasının bez sahibinin olması için, bezin müşteriye teslim edilmesi gerekir. Teslim edildiği söyle-meyince de, da'vâda paranın teslimini talep etmesi sahih olmaz.
2) "Da'vâlınm da'vâya parayı teslim etmesi gerekir." deniliyor. Bu nevi istekler, şu iki cihetten doğru değildir:

A) Satışın sıhhati ve müşteriye teslim edilmesi gerektiği takdu* edi­lirse; vücûp lafzı söylenmiş olur. Para ise, satışa vekil tayin edildiği için da'vâlınm  yanında  emânettir.  Emânet  hakkında  da,  teslim  vacip olmadığından, mutalebe (- teslim talebi) doğru değildir.

B) Eğer, bedel eminin elinde duruyorsa; menkul şeylerden oMuğu için, hüküm meclisinde hazır olmasını -da'vâcı için da'vâ temekkün eylesin diye- talep eder. Teslim sebebiyle de, talep da'vâsı doğru olmaz.

Bazı âlimlerimiz: "Bu ikinci vecihte arıza olduğu sahih değildir.' buyurmuşlardır.

Şayet satış ve satılanı teslim edip parasını almak sahih olursa; bedel, vekilin elinde emânet olur. "Emin'in teslim etmesi vacip olmaz." sözüne, biz "hakikat cihetinden vacip olmaz; fakat, mecazî olarak vacip olur. O da tahliyyedir. Bu teslim da'vâsı, sahih olarak tahliyye da'vâsma hamledilir." deriz.

"Eğer bedel vekilin elinde duruyor ise, müteayyendir; işaret için hazır olması gerekir.' sözüne de; biz: "Burda ihdar bir fayda sağlamaz.
Şahitlerin, dirhemlere "bu bedeldir." diye işaret etmekri mümkün değildir." deriz. [181]