Üstad Muhammed el-Buharî es-Semerkandî'nin kızı, malının üçte birini; bu üçte birin üçte biri ile buğday satın alıp, kazaya kalmış namaz­ları için fakirlere dağıtılmasını, üçte birisi ile de bir koyun satın alınıp kurban bayramı günlerinin ilk gününde kurban olarak kesilmesini; kalan üçte birle de ekmek satın alınıp, insanların âdeti üzere, aşura günü dağıtılmasını vasiyet eder; vasiyet eden kadın; vasiyet olunan da onun kız kardeşi olur ve vasiyet eden, bu vasiyetinin yerine getirilmesini ister; kendisine vasiyet olunan bacısı da kocasına karşı iddiada bulunur ve bundan dolayı vasiyetini yazarlar; sonunda da, da'vâlı olan kocasının elinde, eni şu kadar, boyu şu kadar; değeri de bir buçuk dinar, olan bir eyer çulu kalırsa; vasiyetin tam yerini bulması için da'vâ meclisine, onu da getirmesi gerekir. Bu, onu getirmeye gücü yeterse böyledir.

Şayet gücü yetmezse veya zayi olmuş ise; yarım dinan kocasının ödemesi vacip olur. Bu yarım dinar onun kıymetinin üçte biridir. Böylece onun hakkında da vasiyet yerine gelmiş olur.

Bu, haleli muciptir. Söylenen, onun kıymetidir; başka değil... Hal­buki, onun kıymetini zayi olduğu günkü kıymetinden söylememiştir.

Şüphe yok ki, o çul (keçe) görünüşte kocasının yanında emânet idi; "haksız olarak aldı." demedi. Umulur ki, vasînin teslim aldığı günkü kıymeti, zayi olduğu günkü kıymetinden daha fazla olur da, o zaman yarım dirhem istemek sahih olmaz.

Şayet, zayi olduğu zamanki kıymeti bilinmiyor ise, o zaman bir buçuk dinar olarak kabul edilir. Uygun olanı, o çulu getirip, kendisine vasiyet edilene -onun üçte birini alması için- teslim etmektir.

Bu durum, kocamn, karısının vasiyetini ikarar eylediği hâldedir.
Şayet, vasiyeti inkâr ederse, o çul elinde mülk olasrak kalır. Taki, kendisine vasiyet edilen beyyine ile onu isbat etsin. En sahih olanı da, o çulun, vasiyetin tam yerine gelmesi için, huzura getirilmesidir. Değilse, dediğimiz gibi yapılır. îsbat edildikten sonra, onun inkârı boşattır. [179]