Da'vâlı ve da'vâcı gelirler ve da'vâcı: "Bu, benim kardeşim filandır. Aynı vasıfta buğday vermek kaydıyla, bin batman buğdayı, benden teslim aldı." diye iddia eder; kardeşi de bunu ikrar ederek "aynı vasıfta buğdayı teslim almış olduğunu" söyleyerek, da'vâcıya: "Senin, bende bin batman -Buhara ehlinin vezniyle- kırmızı temiz buğdayın vardır." der ve onun ikrarını tasdik eder ve borçlu olan zat, o buğdaydan bir şey ödeyip Ödemediği bilinmeden ölürse, zikredilen bu buğday, adamın kardeşinin vârislerine intikal eder. Adamın terekesinde de, aynı vasıfda buğday mevcutsa; da'vâlının onu vermesi gerekir.

Şahitler, "da'vâlınm ikrarına" şehâdette bulunmuşlardır. Bu durumda da'vâlı üç yönden da'vâyı reddedebilir:
1) Da'vâcı, önce "vermek üzere teslim aldığını" söylemiştir. Husu­siyle, mutlak kabz, reddi mucip olduğundan, gasba çevrilmiştir. Mutlak almak da böyledir.

Sonra, "da'vâlının ikrarı da böyledir." der. Çünkü, o farsca böyle böyle söylemişti. Halbuki, da'vâhnı ikrarı, da'vâcımn söylediği gibi değildi. Zira, o "senin, benim yanımda var." demişti. Bu ikrar, "onun emânet olduğunu" ifâde eder.

Şahitler de da'vâlının ikrarı üzerine şehâdette bulunmuşlardır. Da'vâlmın üzerinde bulunan ve şahitlerin şehâdeti emânet olduğunu gösteriyor. Biz, bu şehâdeti, zikredilen da'vâya uygun bulmadık.
2) İddiacı, "buğdayın, batman ve ağırlık olarak tazmin edilmesini" istiyor. Tazminat, batman veya vezin olarak, misliyle olur. Halbuki, buğday ölçülen cinstendir. Da'vâcımn tartı ve batman iddiası, bu surette sahih değildir.
3) Buğdayın mislinin edası vaciptir, ölen, zatın terekesinden, vâris­lerin, onun borcunu illâ da terekeden ödemesi, vacip olmaz. Vârhîer muhayyerdir:
Dilerse, terekeden öder; dilerse, şahsi malından öder. Yahv.z, vârisin elindeki mala karşı istek (= teveccüh) yoksa, ondan ödemek şart değildir. Bu üçüncü halel, sahih değildir. Çünkü, terekede vücubun aslı, vârisin, nefsi malından borcunu ödeyerek, ondan kurtulmasıdır. Her ne zaman, terekede vücub asi olursa; asla nazaran, terekeden da'vâyı yerme getirmek doğru olur. [170]